| Ö×ÖÍÆÖ ÙÈÑÑß |
ÈËÀÙÈ ÏÅÉÜßÌÁßÐËßÐ, ÊÅ×ÌÈØ ÖÌÌßÒËßÐ
Ñöëåéìàí (ÿ) Øàìäà ùàêèì îëàíäà Áèëãåéñ Éÿìÿíäÿ ùàêèì èäè. Áèëãåéñ âÿ îíóí ðÿèééÿòè Àëëàùà éîõ, ýöíÿøÿ èáàäÿò åäèðäèëÿð. Ñöëåéìàí (ÿ) îíëàðûí èøëÿðèíäÿí õÿáÿðäàð îëäóãäà ãþâìöí ùàêèìèíÿ ìÿêòóá éàçàðàã ÿìð åòäè êè, òÿêÿááöðëöëöê îíóí äÿ’âÿòèíäÿí áîéóí ãà÷ûðìàñûíëàð, ùàããà òÿñëèì îëñóíëàð. Áèëãåéñ þëêÿ áàø÷ûëàðûíû, âÿçèðëÿðè áèð éåðÿ éûüäû êè, îíà ÷àòàí ìÿêòóá áàðÿñèíäÿ ìÿñëÿùÿòëÿøñèí. Îíëàð äåäèëÿð: Áèçèì êèôàéÿò ãÿäÿð ýöæöìöç âàðäûð, þçöìöç äÿ æÿíýàâÿðèê. Àììà ñîí ãÿðàð ñèçèíëÿäèð.
Ñÿáà ãþâìöíöí ïàäøàùû äåäè: Ìÿí ìöùàðèáÿ åòìÿéè ìÿñëÿùÿò ýþðìöðÿì. Ñîíðà áÿéàí åòäè êè, ñöëù ìöùàðèáÿäÿí äàùà éàõøûäûð. Áèç ùÿð øåéäÿí ãàáàã Ñöëåéìàí âÿ îíóí òÿðÿôäàðëàðûíû ñûíàìàëûéûã. Ýÿðÿê áèëÿê êè, Ñöëåéìàí áèð ïàäøàùäûð, éîõñà ïåéüÿìáÿð. Øàùëàð ùÿäèééÿ èëÿ ñàêèòëÿøèðëÿð. Àììà Àëëàù àäàìëàðûíû äöíéà ùÿäèééÿëÿðè èëÿ ñàêèò åòìÿê îëìàç. ßýÿð Ñöëåéìàí ùÿäèééÿëÿðè ãÿáóë åòñÿ, îíäà ïåéüÿìáÿð äåéèë âÿ ýÿðÿê îíà òÿñëèì îëìàéàã. Èíäè îíëàð ö÷öí áèð ãÿäÿð ùÿäèééÿ ýþíäÿðÿæÿéÿì. Ýþðÿê ýþíäÿðèëÿí øÿõñëÿð áèçÿ íÿ õÿáÿð ýÿòèðÿæÿêëÿð.
Áèëãåéñ ùÿäèééÿëÿðè àüûëëû âÿ øÿðèô àäàìëàðà Ñöëåéìàíà (ÿ) ýþíäÿðäè. Ùÿäèééÿëÿðè Ñöëåéìàíûí (ÿ) ãàáàüûíà ãîéäóëàð. Àììà î, ùÿäèééÿëÿðÿ ÿñëà å’òèíà åòìÿäè, îíëàðà «õîø ýÿëäèí» áåëÿ äåìÿäè. Ñîíðà äåäè: Áó ùÿäèééÿëÿðè ýåðè ãàéòàðûí, ÷öíêè, Àëëàù ìÿíÿ î ãÿäÿð íå’ìÿò âÿ õÿçèíÿ âåðìèøäèð êè, ùå÷ âàõò äöíéà ìàëû èëÿ ðàçûëàøìàðàì. Àììà áóíó áèëèí êè, áèç òåçëèêëÿ îðäó èëÿ ñèçÿ òÿðÿô ýÿëÿæÿéèê. Ñèçèí áèçèìëÿ ìöùàðèáÿ åòìÿéÿ ãöäðÿòèíèç îëìàç.
Áèëãåéñèí ýþíäÿðäèéè àäàìëàð ãàéûäûá ÿùâàëàòû îíà äàíûøäûëàð. Î, áàøà äöøäö êè, Ñöëåéìàíûí (ÿ) ÿìðèíÿ òÿñëèì îëìàã ëàçûìäûð, ÷öíêè, îíóí ÿìðè òÿê îëàí Àëëàùûí ÿìðèäèð. Áóíó äà áàøà äöøäö êè, þëêÿ âÿ ãîøóíó ñàõëàìàã ö÷öí Ñöëåéìàí ïåéüÿìáÿðÿ (ÿ) òÿñëèì îëìàãäàí áàøãà ÷àðÿ éîõäóð. Áóíà ýþðÿ äÿ þç ãþâìöíöí áþéöêëÿðè èëÿ Øàìà òÿðÿô éîëà äöøäö. Ñöëåéìàí (ÿ) Ñÿáà ãþâìöíöí ùÿðÿêÿòèíäÿí àýàù îëäóãäà þç ùöçóðóíäà îëàíëàðà äåäè: Ñèçëÿðäÿí ùàíñû áèðèíèç Ñÿáà ãþâìöíöí ïàäøàùû Áèëãåéñ ýÿëìÿìèøäÿí ãàáàã îíóí òàõòûíû ìÿíèì éàíûìà ýÿòèðÿ áèëÿðñèíèç?
Æèíëÿðäÿí áèðè äåäè: Ìÿí òàõòû, ñèç éåðèíèçäÿí ãàëõìàìûøäàí ãàáàã ýÿòèðÿðÿì.
Ñöëåéìàí (ÿ) äåäè: Ìÿí èñòÿéèðÿì êè, èø áóíäàí äà òåç îëñóí.
Àñÿô èáíè Áÿðõèéà äåäè: Ìÿí òàõòû, ñèç ýþçöíöçö éóìóá à÷ìàìûøäàí ãàáàã ýÿòèðÿðÿì.
Ñöëåéìàí (ÿ) áó ôèêèðëÿ ðàçûëàøäû. ×îõ ÷ÿêìÿäè êè, Ñöëåéìàí (ÿ) Áèëãåéñèí òàõòûíû éàíûíäà ýþðäö, áóíà ýþðÿ äÿ Àëëàùà øöêöð åòäè. Ñöëåéìàí (ÿ) Ñÿáà ãþâìöíöí àüëûíû ñûíàìàã âÿ Áèëãåéñèí Àëëàùà èìàí ýÿòèðìÿñèíè àñàíëàøäûðìàã ö÷öí î òàõòäà áÿ’çè äÿéèøèêëèêëÿð åòäè. Ñÿáà ãþâìöíöí ïàäøàùû Ñöëåéìàíûí (ÿ) ñàðàéûíà ýÿëäè. Áèð íÿôÿð òàõòà èøàðÿ åäÿðÿê äåäè: Ñèçèí òàõòûíûç áó æöðäöð? Áèëãåéñ òàõòà áàõäû, ÿââÿëæÿ èíàíà áèëìÿäè êè, îíóí òàõòû îëìóø îëñóí. ×öíêè, þç òàõòûíû Ñÿáà ãþâìöíöí þëêÿñèíäÿ ãîéìóøäó. Àììà áèð ãÿäÿð äèããÿò åäèá áÿ’çè íèøàíÿëÿðèíè ýþðäöêäÿ òÿÿææöáëÿ äåäè: Ìÿíÿ åëÿ ýÿëèð êè, áó ìÿíèì þç òàõòûìäûð!
Áèëãåéñ áàøà äöøäö êè, òàõò îíóí þçöíöíêöäöð âÿ ãåéðè-àäè éîë èëÿ îíäàí ãàáàã îðàéà ýÿòèðèëèáäèð. Áóíà ýþðÿ äÿ ùàããà òÿñëèì îëäó âÿ ùÿçðÿòè Ñöëåéìàíà (ÿ) èìàí ýÿòèðäè. Áàøãà áèð ðÿâàéÿòÿ ýþðÿ î, Ñöëåéìàí ïåéüÿìáÿð (ÿ) èëÿ åâëÿíäè âÿ áèðëèêäÿ æàìààòû òÿê îëàí Àëëàùà òÿðÿô ùèäàéÿò åòìÿéÿ ÷àëûøäûëàð.[1]
Áÿíè-Èñðàèëäÿí îëàí áèð êèøè þç ãîùóìëàðûíäàí áèðèíè þëäöðäö âÿ îíóí æÿñÿäèíè Áÿíè-Èñðàèë ãÿáèëÿñèíèí ÿí éàõøû àäàìëàðûíûí éîëóíóí öñòöíÿ ãîéäó. Ñîíðà åëÿ þçö äÿ îíóí ãèñàñûíû àëìàüà òÿëÿñäè. Áÿíè-Èñðàèëäÿí áèð íÿôÿðè ãàòèë îëìàãäà ìöòòÿùèì åòäèëÿð. Áóíà ýþðÿ ÷ÿêèøìÿëÿð ãàëõäû, áó ìÿñÿëÿíè ùÿëë åòìÿê âÿ ùàããû àéäûíëàøäûðìàã ö÷öí ùÿçðÿò Ìóñàíûí (ÿ) éàíûíà ýÿëäèëÿð. Ùÿçðÿò Ìóñà (ÿ) ÿìð åòäè êè, áèð èíÿê ýÿòèðñèíëÿð. Áÿíè-Èñðàèë áåëÿ ýöìàí åòäèëÿð êè, Ìóñà (ÿ) îíëàðû ÿëÿ ñàëûð. Òÿÿææöáëÿ äåäèëÿð: Áèçè ÿëÿ ñàëûðñàí?!
Ìóñà (ÿ) áóéóðäó: ßëÿ ñàëìàã íàäàíëàðûí èøèäèð âÿ æàùèëëÿðäÿí îëìàãäàí Àëëàùà ïÿíàù àïàðûðàì.
Ìÿñÿëÿíèí æèääè îëäóüóíó ýþðäöêäÿ äåäèëÿð: Àëëàùûíäàí èñòÿ áèçèì ö÷öí îíóí íåæÿ èíÿê îëäóüóíó àéäûíëàøäûðñûí.
Î ùÿçðÿò áóéóðäó: Áÿíè-Èñðàèë áèðèíæè äÿôÿ Ìóñàíûí ÿìðèíÿ èòàÿò åòñÿéäè âÿ ùÿð ùàíñû áèð èíÿéè ýÿòèðñÿéäèëÿð, êèôàéÿò åäÿðäè. Àììà áÿùàíÿ ýÿòèðèá ÿëàâÿ èçàùàò èñòÿäèêëÿðèíäÿí Àëëàù îíëàðûí èøëÿðèíè ÷ÿòèíëÿøäèðäè. Î èíÿê ö÷öí åëÿ íèøàíÿëÿð äåäè êè, ùÿìèí æöð èíÿéè òàïìàã àñàí äåéèëäèð. Áóíà ýþðÿ äÿ ñîðóøäóëàð êè, èíÿê íåæÿ îëìàëûäûð? Àëëàù òààëà áóéóðäó: Î èíÿê íÿ ãîæàäûð, íÿ äÿ æàâàí, áóíëàðûí èêèñèíèí àðàñûíäà îëàíäûð.
Éåíÿ äÿ ñîðóøäóëàð: Ùàíñû ðÿíýäÿ îëìàëûäûð?
Ùÿçðÿòè Ìóñà (ÿ) áóéóðäó: Ñàðû ðÿíýäÿ îëìàëûäûð êè, ùÿð êÿñ îíó ýþðñÿ, øàä îëñóí.
Îíëàð äåäèëÿð: Åé Ìóñà! Èíÿéèí íèøàíÿëÿðèíè äàùà éàõøû áÿéàí åò.
Ìóñà (ÿ) äåäè: Åëÿ áèð èíÿê îëìàëûäûð êè, éåð ÿêìÿéÿ þéðÿíìÿéèá âÿ ÿêèí÷èëèê ö÷öí ñó äàøûìàéûá. Ùå÷ áèð åéáè îëìàéà âÿ äöì ñàðû ðÿíýëè îëñóí.
×îõ ÷ÿòèíëèêëÿ àõòàðûá àõûðäà î õöñóñèééÿòäÿ îëàí èíÿéè Áÿíè-Èñðàèëäÿí îëàí áèð æàâàíûí éàíûíäà òàïäûëàð. Èíÿéè àëìàã ö÷öí îíóí éàíûíà ýåòäèêäÿ, î äåäè: Ìÿí ñàòìûðàì. Éàëíûç î âàõò ñàòàðàì êè, ìÿíèì èíÿéèìèí äÿðèñèíè ãûçûë èëÿ äîëäóðàñûíûç!
Î æàâàíûí ñþçöíö ùÿçðÿò Ìóñàéà ÷àòäûðäûëàð. Ùÿçðÿò áóéóðäó: ×àðÿìèç éîõäóð, ýÿðÿê àëàñûíûç.
Îíëàð äà ùÿìèí ãèéìÿòÿ àëàðàã îíó ýÿòèðäèëÿð. Ãóéðóüóíó[2] þëÿí øÿõñÿ âóðäóëàð. Î, äèðèëèá äåäè: Åé Àëëàùûí ïåéüÿìáÿðè, ìÿíè ÿìèì îüëóì þëäöðäö.
Áåëÿëèêëÿ, ãÿòëèí ñèððè à÷ûëäû. Ìóñàíûí (ÿ) ÿñùàáûíäàí áèðè äåäè: Åé Àëëàùûí ïåéüÿìáÿðè! Áó èíÿéèí ìàðàãëû áèð ÿùâàëàòû âàðäûð.
Ùÿçðÿò áóéóðäó: Îíóí ÿùâàëàòû íåæÿäèð?
Î êèøè äåäè: Áó èíÿéèí ñàùèáè îëàí æàâàí îüëàí þç àòà-àíàñûíà ãàðøû ÷îõ ìåùðèáàí èäè. Áèð ýöí î, ìàë àëäû, ïóëóíó âåðìÿê ö÷öí àòàñûíûí éàíûíà ýÿëäè, àììà ýþðäö êè, àòàñû éàòûáäûð. Îíó øèðèí éóõóäàí îéàòìàã èñòÿìÿäè âÿ áó ìöàìèëÿ (àëâåð) ôèêðèíäÿí äþíäö. Àòàñû îéàíäûãäà ùàäèñÿíè îíà äàíûøäû. Àòàñû äåäè: Éàõøû èø ýþðäöí, áó èøèíÿ ýþðÿ áó èíÿéè ñÿíÿ áàüûøëàéûðàì.
Ùÿçðÿò Ìóñà (ÿ) äåäè: Ýþðöðñöíöç, áó, àòà-àíàéà éàõøûëûã åòìÿéèí ôàéäàñûäûð.[3]
Ùÿçðÿòè Èñà (ÿ) þç ÿñùàáû èëÿ ñÿéàùÿò åäèðäè. Áèð êÿíäÿ ÷àòäû, ýþðäöëÿð êè, îíóí áöòöí ñàêèíëÿðè êö÷ÿëÿðäÿ âÿ þç åâëÿðèíäÿ þëìöøëÿð. Ùÿçðÿòè Èñà (ÿ) áóéóðäó: Áóíëàð òÿáèè ÿæÿëëÿðè èëÿ þëìÿéèáëÿð. Éÿãèí êè, Àëëàùûí ãÿçÿáèíÿ äö÷àð îëóáëàð. ßýÿð áó æöð îëìàñàéäû, áèð-áèðëÿðèíè äÿôí åäÿðäèëÿð.
Î ùÿçðÿòèí ÿñùàáû äåäè: Åé êàø, áèëÿéäèì áóíëàðà íÿ îëóá!
Èñàéà (ÿ) ñÿñ ýÿëäè êè, þëöëÿðè ñÿñëÿéèí! Îíëàðäàí áèðè ñÿíÿ æàâàá âåðÿæÿêäèð.
Ùÿçðÿòè Èñà (ÿ) ñÿñëÿäè: Åé êÿíä ÿùëè!
Îíëàðäàí áèðè æàâàá âåðäè: Áÿëè! Íÿ äåéèðñÿí, åé Àëëàùûí ïåéüÿìáÿðè?
Î ùÿçðÿò áóéóðäó: ßùâàëûíûç íåæÿäèð âÿ ñèçÿ íÿ îëìóøäóð?
Î äåäè: Ñöáù âàõòû ùàìûìûç ñàü-ñàëàìàò éóõóäàí äóðäóã. Àììà ýåæÿ âàõòû ùàìûìûç Ùàâèéÿéÿ äöøäöê.
Î ùÿçðÿò áóéóðäó: Ùàâèéÿ íÿäèð?
Î äåäè: Îääàí îëàí áèð äÿíèçäèð êè, îä äàüëàðû îíäàí øþ’ëÿëÿíèð.
Î ùÿçðÿò áóéóðäó: Íÿéÿ ýþðÿ áó ÿçàáà äö÷àð îëäóíóç?
Î æàâàá âåðäè: Äöíéàéà ìÿùÿááÿò áÿñëÿéèá âÿ òàüóòà èòàÿò åòìÿéèìèç áèçè áó ùàëà ñàëûá.
Î ùÿçðÿò áóéóðäó: Äöíéàéà íÿ ãÿäÿð ìÿùÿááÿòèíèç âàðäû?
Î êèøè äåäè: Óøàüûí àíà äþøöíÿ îëàí ìÿùÿááÿòè êèìè. Ùÿð âàõò äöíéà áèçÿ öç ýÿòèðäèñÿ, õîøùàë îëäóã, ÿýÿð öç ýÿòèðìÿäèñÿ ãÿìýèí îëäóã.
Áó âàõò Èñà (ÿ) áèð àíëûüà äàéàíàðàã ñîðóøäó: Òàüóò ùþêóìÿòèíÿ íÿ ãÿäÿð èòàÿò åäèðäèíèç?
Î äåäè: Ùÿð íÿ äåéèëèðäèñÿ, áèç äÿ èòàÿò åäèðäèê.
Î ùÿçðÿò áóéóðäó: Íÿ ö÷öí þëÿíëÿðèí àðàñûíäà àíæàã ñÿí ìÿíèì ñþçëÿðèìÿ æàâàá âåðäèí?
Î äåäè: ×öíêè, î áèðèëÿðèíèí àüçûíà îääàí íîõòà âóðóëóáäóð. Öçëÿðè ãÿçÿáëè îëàí ìÿëÿêëÿð îíëàðûí öñòöíäÿäèð. Ìÿí îíëàðûí àðàñûíäà èäèì. Àíæàã ðÿôòàðûìäà îíëàðà èòàÿò åòìèðäèì. Èëàùè ÿçàáû íàçèë îëàíäà ìÿíè äÿ òóòäó. Èíäè áèð òöêëÿ æÿùÿííÿìÿ ñàëëàíìûøàì, ãîðõóðàì êè, îäà äöøÿì.
Èñà (ÿ) öçöíö ÿñùàáûíà òóòàðàã äåäè: ßýÿð èíñàíûí äèíè ñàëàìàò ãàëñà, çèáèëëèêäÿ éàòìàã âÿ àðïà ÷þðÿéè éåìÿê áóíäàí éàõøûäûð.[4]
Èìàì Ìÿùÿììÿä Áàãèð (ÿ) áåëÿ áóéóðóð: Áÿíè-Èñðàèëèí è÷èíäÿ Æöðåéù àäëû áèð àáèä âàð èäè. Î, ùÿìèøÿ þç êîìàñûíäà èáàäÿò åäÿðäè. Áèð ýöí àíàñû îíóí éàíûíà ýÿëÿðÿê îíó ñÿñëÿäè, Æöðåéù èáàäÿòÿ ìÿøüóë îëäóüóíà ýþðÿ àíàñûíà æàâàá âåðìÿäè. Àíàñû åâÿ ãàéûòäû, áèð íå÷ÿ ñààòäàí ñîíðà éåíÿ êîìàéà ýÿëÿðÿê îüëóíó ñÿñëÿäè. Éåíÿ äÿ Æöðåéù àíàñûíà å’òèíà åòìÿäè. Ö÷öíæö äÿôÿ äÿ àíàñû ýÿëèá îíó ñÿñëÿäè, àììà áèð æàâàá åøèòìÿäè. Áó ðÿôòàðëà îüóë àíàñûíûí ãÿëáèíè ñûíäûðäû, áóíà ýþðÿ äÿ àíàñû îíà ãàðüûø åòäè. Ýöíëÿðèí áèðèíäÿ ùàìèëÿ îëàí ôàùèøÿ áèð ãàäûí îíóí éàíûíà ýÿëÿðÿê åëÿ îðàäàæà óøàüûíû äöíéàéà ýÿòèðäè, óøàüû Æöðåéùèí éàíûíà ãîéàðàã èääèà åòäè êè, óøàã áó àáèääÿíäèð. Áó ñþç æàìààòûí àðàñûíäà éàéûëàðàã äèëëÿðÿ äöøäö. Îíëàð áèð-áèðèíÿ äåéèðäèëÿð êè, æàìààòû çèíàäàí ÷ÿêèíäèðÿí àäàìûí þçö çèíà åòìèøäèð. Áó ùàäèñÿ øàùûí ãóëàüûíà ÷àòäûãäà àáèäèí å’äàì åäèëìÿñèíè ÿìð åòäè. Æàìààò Æöðåéùèí å’äàì îëóíìàñûíà áàõìàã ö÷öí éûüûëìûøäû, àíàñû äà îðàéà ýÿëäè. Îüëóíó î æöð ðöñâàé îëóíìóø ùàëäà ýþðäöêäÿ öçöíÿ âóðàðàã àüëàäû. Æöðåéù àíàñûíà öç òóòàðàã äåäè: Àíà, ñàêèò îë! Ñÿíèí ãàðüûøûí ìÿíè áóðàéà ÷ÿêèáäèð. Ìÿíèì áèð ýöíàùûì éîõäóð.
Æàìààò áó ñþçö Æöðåéùäÿí åøèòäèêäÿ äåäèëÿð: Áèç ñÿíèí áó ñþçöíö ãÿáóë åòìèðèê, ýÿðÿê áó èøèí éàëàí îëäóüóíó èñáàò åäÿñÿí.
Àáèä äåäè: Î óøàüû äàíûøäûðàã. (Àðòûã áó çàìàí àíàñû Æöðåéùäÿí íàðàçû äåéèëäè.)
Ìÿíÿ ìÿíñóá åäèëÿí óøàüû ìÿíèì éàíûìà ýÿòèðèí!
Óøàüû ýÿòèðäèëÿð. Î, ýþçÿë ñÿñëÿ äåäè: «Àòàì ôèëàí ÷îáàíäûð.»
Áó ìèíâàëëà àíàíûí ðàçûëûüû èëÿ Àëëàù òààëà àáèäèí àðàäàí ýåòìèø àáûð-ùÿéàñûíû ãàéòàðäû, æàìààòûí îíà âóðäóüó òþùìÿòëÿðè àðàäàí ãàëäûðäû. Áóíäàí ñîíðà Æöðåéù àíä è÷äè êè, ùå÷ âàõò àíàñûíà ÿçèééÿò åòìÿéÿæÿê âÿ ùÿìèøÿ îíà õèäìÿò åäÿæÿê.[5]
Áÿíè-Èñðàèë ãþâìöíöí àðàñûíäà ÿäàëÿòëÿ ãÿçàâÿò åäÿí áèð ãàçè âàðäû. Î, þëöì àéàüûíà äöøäöêäÿ àðâàäûíà äåäè: Ìÿí þëäöêäÿí ñîíðà ìÿíÿ ãóñë âåðèá êÿôÿíÿ áöê âÿ òàáóòà ãîé, èíøÀëëàù, ïèñ áèð øåé ýþðìÿçñÿí.
Êèøè þëÿíäÿí ñîíðà àðâàä îíóí äåäèéè êèìè ÿìÿë åëÿäè. Áèð íå÷ÿ äÿãèãÿäÿí ñîíðà öçöíäÿêè êÿôÿí ïàð÷àñûíû êÿíàðà ÷ÿêäè. Áó çàìàí ýþðäö êè, áèð ãóðä îíóí áóðíóíó äåøèê-äåøèê åäèáäèð. Áó ìÿíçÿðÿäÿí ãîðõäó âÿ éåíèäÿí ïàð÷àíû îíóí öçöíÿ ÷ÿêäè. Æàìààò îíóí æÿíàçÿñèíè àïàðûá äÿôí åòäèëÿð. Î ýåæÿ ãàäûí ÿðèíè éóõóäà ýþðäö. ßðè îíà äåäè êè, ãóðäó ýþðÿíäÿ ãîðõäóíìó?
Ãàäûí äåäè: Áÿëè!
Ãàçè äåäè: Àíä îëñóí Àëëàùà, î ãîðõóëó ìÿíçÿðÿ ãÿçàâÿòäÿ ñÿíèí ãàðäàøûíà òÿðÿôäàð îëäóüóìà ýþðÿ èäè! Áèð ýöí ñÿíèí ãàðäàøûí áèðè èëÿ ñàâàøàðàã ìÿíèì éàíûìà ýÿëäè. Ìöùàêèìÿ ö÷öí ìÿíèì éàíûìäà ÿéëÿøäèëÿð, ìÿí äåäèì: Ïÿðâÿðäèýàðà! Ùàããû éîëäàøûìûí ãàðäàøû ö÷öí ãÿðàð âåð! Ãÿçàâÿò ãóðòàðàíäàí ñîíðà ýþðäöì êè, ùàãã ñÿíèí ãàðäàøûíëàäûð. Áóíà ýþðÿ äÿ ÷îõ øàä îëäóì. Ýþðäöéöí î ãóðä ìÿíèì áó ôèêðèìèí ìöêàôàòû èäè êè, íÿéÿ ýþðÿ àðâàäûìûí ãàðäàøûíûí ùàãã îëìàüûíà ìåéëèì âàð èäè. Ùÿòòà áèòÿðÿôëèéè ãÿëáèìäÿ äÿ îëñà, ñàõëàìàäûì.[6]
Áÿíè-Èñðàèëäÿí îëàí áèð êèøè ýþçÿë âÿ ìþùêÿì áèð ñàðàé òèêäèðäè. Ìöõòÿëèô ÷åøèäëè éåìÿêëÿð ùàçûðëàäû. Àíæàã øÿùÿðèí âàðëûëàðûíû ÷àüûðàðàã ôÿãèðëÿðè äÿ’âÿò åòìÿäè. Ôÿãèðëÿðäÿí áÿ’çèëÿðè äÿ’âÿò îëóíìàäûüû ùàëäà ýÿëäèëÿð, àììà îíëàðà äåéèëäè: Áó éåìÿêëÿð ñèçèí êèìèëÿð ö÷öí äåéèë. Àëëàù òààëà èêè ìÿëÿéè ôÿãèð ñóðÿòèíäÿ îíëàðûí éàíûíà ýþíäÿðäè. Îíëàðà äà áó ñþçëÿðè äåäèëÿð. Àëëàù òààëà î èêè ìÿëÿéÿ ÿìð åòäè êè, âàðëû àäàì øÿêëèíäÿ îðàäà ùàçûð îëñóíëàð. Îíëàð âàðëû øÿêèëäÿ îðàäà ùàçûð îëäóãäà îíëàðû ùþðìÿòëÿ ãàðøûëàéûá ìÿæëèñèí áàøûíäà éåð âåðäèëÿð. Áóíà ýþðÿ Àëëàù òààëà áó èêè ìÿëÿéÿ ÿìð åòäè êè, øÿùÿðè ÿùàëèñè èëÿ áèðëèêäÿ éåðèí àëòûíà ñàëûí.[7]
Ñöëåéìàí àäëû áèð øÿõñ äåéèð: Èìàì Ñàäèãÿ (ÿ) äåäèì êè, ôèëàíêÿñ ÷îõ éàõøû èáàäÿò åäèð. Ìÿí îíó èìàìûí éàíûíäà òÿ’ðèôëÿäèì. Èìàì Ñàäèã (ÿ) áóéóðäó: Àüëû íåæÿäèð?
Ìÿí äåäèì: Áèëìèðÿì.
Ùÿçðÿò áóéóðäó: ان الثواب على قدر العقل(Éÿ’íè äîüðóäàí äà ñàâàá âÿ ÿìÿëèí ÿâÿçè àüëûí ìèãäàðû ãÿäÿðäèð.) Ñîíðà ÿëàâÿ åòäè: Áÿíè-Èñðàèëäÿí îëàí áèð êèøè ýþçÿë áèð ìÿêàíäà éàøàéûðäû. Î éåðèí éàøûë àüàæëàðû âÿ ñÿðèí áóëàãëàðû âàð èäè. Àáèä ùÿìèí éåðäÿ Àëëàùà èáàäÿò åäèðäè. Áèð ìÿëÿê îðàäàí êå÷ÿíäÿ îíó ýþðäö âÿ äåäè: Ïÿðâÿðäèýàðà! Áó áÿíäÿíèí ÿìÿëèíèí ñàâàáûíû ìÿíÿ ýþñòÿð. Àëëàù î àáèä êèøèíèí ñàâàáûíû î ìÿëÿéÿ ýþñòÿðäè. Àììà î ñàâàá ìÿëÿéèí ýþçöíÿ ÷îõ àç äÿéäè. Î, òÿÿææöáëÿíÿðÿê äåäè: Íÿéÿ ýþðÿ áó ãÿäÿð èáàäÿòèí ñàâàáû ÷îõ àçäûð?
Àëëàù òààëà áóéóðäó: Ýåò, îíóíëà îòóð, ñèðð ñÿíèí ö÷öí ÿéàí îëñóí.
Ìÿëÿê èíñàí ñóðÿòèíÿ äöøöá îíóí éàíûíà ýÿëäè, àáèä îíäàí ñîðóøäó: Ñÿí êèìñÿí?
Ìÿëÿê æàâàá âåðäè: Ìÿí áèð àáèäèí íþêÿðèéÿì. Ñÿíèí áó ìÿêàíäà èáàäÿòèíäÿí àýàù îëäóãäà ýÿëìèøÿì êè, ñÿíèíëÿ áèðëèêäÿ Àëëàùà èáàäÿò åäÿì.
Ìÿëÿê ùÿìèí ýöí àáèäëÿ ãàëäû. Ñÿùÿðè ýöí àáèäÿ äåäè: Èáàäÿò åòìÿê ö÷öí àá-ùàâàëû âÿ ýþçÿë áèð éåðèí âàðäûð.
Àáèä äåäè: Áÿëè, áöòöí æÿùÿòëÿðäÿí éàõøûäûð. Àììà áóðàíûí áèðæÿ åéáè âàðäûð.
Ìÿëÿê ñîðóøäó: Î åéá íÿäèð?
Àáèä äåäè: Êàø áèçèì Àëëàùûìûçûí óçóíãóëàüû îëàéäû, îíó áóðàäà îòàðàðäûì êè, áó îòëàð áîø éåðÿ àðàäàí ýåòìÿñèí.
Àëëàù òààëà ìÿëÿéÿ âÿùé åòäè êè, îíóí àüëû ãÿäÿð îíà ÿæð âåðñèí. (×öíêè, àüëû àçäûð, ñàâàáû äà àçäûð.)[8]
Èñëàì Ïåéüÿìáÿðè (ñ. ÿ. â. â.) áóéóðóð: Áèð ýöí Áÿíè-Èñðàèëäÿí îëàí ö÷ íÿôÿð áèðëèêäÿ ñÿôÿðÿ ÷ûõûá éîë ÿñíàñûíäà áèð ìàüàðàäà Àëëàùà èáàäÿò åòìÿéÿ áàøëàäûëàð. Áèðäÿí äàüûí áàøûíäàí éåêÿ áèð äàø äöøÿðÿê ìàüàðàíûí ãàïûñûíû òàìàìèëÿ áàüëàäû. Îíëàð þëÿæÿêëÿðèíè éÿãèí åòäèëÿð. Áèð àçäàí áèð-áèðèíÿ äåäèëÿð: Àíä îëñóí Àëëàùà! Áó éåðäÿí íèæàò òàïìàüà éîë éîõäóð. ßýÿð áèç ùÿð ùàíñû áèð èøè àíæàã Àëëàùûí ðàçûëûüû ö÷öí åòìèøèêñÿ, îíó Àëëàùà äåéÿê, áÿëêÿ áèçè áó ÷ÿòèíëèêäÿí íèæàò âåðÿ.
Îíëàðäàí áèðè äåäè: Ïÿðâÿðäèýàðà! Ñÿí Þçöí éàõøû áèëèðñÿí êè, ìÿí ÷îõ ýþçÿë áèð ãàäûíà àøèã îëìóøäóì, îíó ÿëÿ àëìàã ö÷öí ÷îõëó ïóë õÿðæëÿìèøäèì êè, áÿëêÿ âöñàëà ÷àòàì. Àììà îíóíëà õÿëâÿò éåðäÿ îëäóãäà þçöìö èôôÿòñèç çèíà ÿìÿëè ö÷öí ùàçûðëàäûì. Àììà áèðäÿí æÿùÿííÿì îäóíó éàäûìà ñàëäûì. Î ãàäûíûí éàíûíäàí äóðàðàã ÷þëÿ ýåòäèì. Ïÿðâÿðäèýàðà! ßýÿð ìÿíèì áó èøèì Ñÿíäÿí ãîðõäóüóìà ýþðÿ îëóáñà âÿ Ñÿíèí áó èøÿ ðàçûëûüûí âàðñà, áó äàøû ìàüàðàíûí àüçûíäàí ýþòöð!
Áó âàõò äàø áèð àç êÿíàðà ýåòäè âÿ áèð àç èøûã ýþðöíäö. Èêèíæèñè äåäè: Ïÿðâÿðäèýàðà! Ñÿí Þçöí áèëèðñÿí êè, ìÿí áèð íå÷ÿ àäàìû èøëÿäèðäèì. Ãÿðàðà àëìûøäûì êè, èøëÿðè ãóðòàðàíäà îíëàðûí ùÿð áèðèíÿ éàðûì äèðùÿì ïóë âåðÿì. Þç èøëÿðèíè ýþðäöêäÿí ñîíðà îíëàðûí ïóëóíó âåðäèì. Àììà îíëàðäàí áèðè ïóëó àëìàéàðàã äåäè: Ìÿíèì ïóëóì îíëàðäàí ÷îõ îëìàëûäûð. ×öíêè, ìÿí èêè íÿôÿðèí èøèíè ýþðìöøÿì. Àíä îëñóí Àëëàùà, áèð äèðùÿìäÿí àçû ãÿáóë åòìÿðÿì.
Î, ïóëóíó àëìàäàí ýåòäè. Ìÿí î éàðûì äèðùÿìëÿ òîðïàã ñàùÿñè àëàðàã òàõûë ÿêäèì. Àëëàù äà ìÿùñóëà áÿðÿêÿò âåðäè. Ìÿí ÷îõ ìÿùñóë ýþòöðäöì. Áèð ìöääÿòäÿí ñîíðà ùÿìèí øÿõñ ìÿíèì éàíûìà ýÿëÿðÿê þç ïóëóíó èñòÿäè. Ìÿí î éàðûì äèðùÿìèí ÿâÿçèíÿ îí ñÿêêèç ìèí äèðùÿì (ìàéà âÿ îíóíëà ÿëäÿ îëóíìóø ãàçàíæû) îíà âåðäèì. Ïÿðâÿðäèýàðà, ìÿí áó èøè Ñÿíäÿí ãîðõäóüóìà ýþðÿ ýþðìöøÿìñÿ, Ñÿí áèçè áó ÷ÿòèíëèêäÿí õèëàñ åò.
Áó âàõò äàø òÿðïÿíäè âÿ áèð àç äà êÿíàðà ýåòäè. Îíëàð áèð-áèðèíè ðàùàò ýþðÿ áèëèðäè, àììà ÷þëÿ ÷ûõà áèëìèðäèëÿð. Ö÷öíæöñö äåäè: Ïÿðâÿðäèýàðà! Ìÿíèì áèð àòàì âàð èäè, îíà ùÿð ýöí ñöä ýÿòèðèðäèì êè, è÷ñèí. Áèð ýöí åâÿ ýåæ ÷àòäûì, ýþðäöì êè, éàòûáäû. Èñòÿäèì êè, ñöä ãàáûíû îíóí éàíûíà ãîéàì, àììà ãîðõäóì êè, ïèøèê ýÿëèá îíó è÷ÿð. Èñòÿäèì êè, îéàäàì, àììà ãîðõäóì êè, íàðàùàò îëàð. Áóíà ýþðÿ äÿ áàøûíûí öñòöíäÿ îòóðóá îéàíàíà ãÿäÿð ýþçëÿäèì. Îéàíàíäàí ñîíðà ñöäö îíà âåðäèì. Ïÿðâÿðäèýàðà, ÿýÿð ìÿí áó èøè Ñÿíèí ðàçûëûüûíû æÿëá åòìÿê ö÷öí åòìèøÿìñÿ, áó äàøû áèçäÿí óçàã åëÿ.
Áèðäÿí äàø ùÿðÿêÿò åòäè. Áþéöê áèð éåð à÷ûëäû, îíëàð ìàüàðàäàí ÷ûõäûëàð.[9]
Àëëàù Áÿíè-Èñðàèë ïåéüÿìáÿðëÿðèíäÿí áèðèíÿ âÿùé åòäè êè, îíóí öììÿòèíäÿí îëàí áèð êèøèíèí ö÷ äóàñû ãÿáóë îëóíàæàã. Ïåéüÿìáÿð î êèøèíè áó ìÿòëÿáäÿí àýàù åòäè. Î êèøè ùÿéàò éîëäàøûíûí éàíûíà ýåäÿðÿê ùàäèñÿíè îíà äàíûøäû. Ãàäûí òÿ’êèä åòäè êè, äóàíûí áèðèíè îíóí ö÷öí åòñèí. Êèøè äÿ ãÿáóë åòäè. Ãàäûí äåäè: Àëëàùäàí èñòÿ, ìÿí ãàäûíëàðûí ÿí ýþçÿëè îëóì.
Êèøè äóà åòäè âÿ ãàäûí çàìàíûíûí ÿí ýþçÿëè îëäó. ×îõ êå÷ìÿäè, ïîçüóí âÿ ïóëëó æàâàíëàðûí, ïàäøàùëàðûí ýþçö îíà äöøäö. Ãàäûí þç ôÿãèð âÿ ãîæà ÿðèíÿ å’òèíà åòìÿäè, îíóíëà àæû âÿ ïèñ ðÿôòàð åòìÿéÿ áàøëàäû. Êèøè áèð ìöääÿò îíóíëà ìöëàéèì äàâðàíäû. Àðâàäûíûí ÿõëàãûíûí ýöíáÿýöí ïèñëÿøäèéèíè âÿ àðòûã îíóí ðÿôòàðûíà äþçìÿê ìöìêöí îëìàäûüûíû ýþðäöêäÿ äóà åòäè êè, Àëëàù îíó èò ñèôÿòèíÿ ñàëñûí. Îíóí äóàñû ãÿáóë îëäó. Áóíäàí ñîíðà, þâëàäëàðû îíóí áàøûíà éûüûøàðàã, íàëÿ åäèá àüëàäûëàð âÿ äåäèëÿð: Ùàìû áèçè ñþéöð âÿ äåéèðëÿð êè, íèéÿ àíàíûç èò ñèôÿòèíÿ äöøöáäöð?! Ñîíðà àòàëàðûíäàí èñòÿäèëÿð êè, äóà åòñèí, àíàñû èëê âÿçèééÿòÿ ãàéûòñûí. Êèøè äÿ äóà åòäè âÿ ãàäûí ÿââÿëêè ñèôÿòÿ äöøäö. Áåëÿëèêëÿ, î êèøèíèí ö÷ äóàñû áîøà ÷ûõäû.[10]
Ìóñàíûí (ÿ) çàìàíûíäà çàëûì áèð ïàäøàù âàð èäè. Áèð ýöí ìþ’ìèí áèð àäàì áó çàëûì ïàäøàùäàí áèð ùàæÿò èñòÿäè. Çàëûì ïàäøàù ìþ’ìèí àäàìûí ùàæÿòèíè éåðèíÿ éåòèðäè. Òÿñàäöôÿí ïàäøàù âÿ ùÿìèí ìþ’ìèí àäàì áèð ýöíäÿ þëäöëÿð. Æàìààò éûüûøàðàã ïàäøàùû ùþðìÿòëÿ äÿôí åòäèëÿð, ùÿòòà ö÷ ýöí äöêàíëàðû áàüëàéàðàã îíà ìàòÿì ìÿðàñèìè êå÷èðäèëÿð. Àììà ìþ’ìèíèí æÿíàçÿñè åâèíäÿ ãàëäû, ùÿøÿðàòëàð îíà äàðàøàðàã öçöíöí ÿòèíè éåäèëÿð. Ö÷ ýöíäÿí ñîíðà ùÿçðÿòè Ìóñà (ÿ) áó èøäÿí õÿáÿðäàð îëäó. Àëëàùëà ìöíàæàò åäÿðÿê äåäè: Ïÿðâÿðäèýàðà! Ñÿíèí äöøìÿíèí î æöð ùþðìÿòëÿ äÿôí îëóíäó, àììà äîñòóíóí æÿíàçÿñè ö÷ ýöí åâäÿ ãàëäû. Ùÿøÿðàòëàð îíóí öçöíö éåäèëÿð. Áóíóí ñÿáÿáè íÿäèð?
Âÿùé ýÿëäè: Åé Ìóñà! Ìÿíèì äîñòóì, çàëûìäàí ùàæÿò èñòÿäè. Î äà éåðèíÿ éåòèðäè. Ìÿí î çàëûìûí éàõøû èøèíèí ÿâÿçèíè áó äöíéàäà âåðäèì. Àììà ìþ’ìèí Ìÿíèì äöøìÿíèìäÿí ùàæÿò èñòÿäèéèíÿ ýþðÿ, Ìÿí äÿ îíóí æÿçàñûíû áó äöíéàäà âåðäèì, èíäè äÿ ùÿð êÿñ þç èíèíèí íÿòèæÿñèíè ýþðäö.[11]
Ùÿçðÿòè Èñàíûí (ÿ) òÿðÿôäàðëàðûíäàí îëàí áèð êèøè áîéäà àë÷àã èäè âÿ ùÿìèøÿ î ùÿçðÿòèí éàíûíäà îëàðäû. Áèð ýöí Èñà (ÿ)-ëà ñÿôÿðÿ ÷ûõäûëàð, éîëäà äÿíèçÿ ÷àòäûëàð.
Ùÿçðÿòè Èñà (ÿ) òÿìèç öðÿêëÿ «áèñìèëëàù» äåéÿðÿê ñóéóí öñòö èëÿ ùÿðÿêÿò åòäè. Ãûñà áîéëó êèøè, ùÿçðÿòè Èñàíûí éÿãèíëÿ áèñìèëëàù äåéèá ñóéóí öñòö èëÿ ýåòäèéèíè ýþðäöêäÿ î äà éÿãèíëÿ «áèñìèëëàù» äåéÿðÿê ñóéóí öñòö èëÿ ùÿðÿêÿò åòäè âÿ ùÿçðÿòÿ ÷àòäû. Áó âàõò î êèøè ãöðóð ùèññè èëÿ ôèêèðëÿøäè: Àëëàùûí ïåéüÿìáÿðè äÿ ñóéóí öñòö èëÿ éîë ýåäèð, ìÿí äÿ. Îíäà Èñàíûí (ÿ) ìÿíäÿí íÿéè öñòöíäöð! Ùÿð èêèìèç ñóéóí öñòö èëÿ ýåäèðèê.
Áó âàõò ñóéà áàòàðàã ôÿðéàä åòäè: Åé Àëëàùûí ïåéüÿìáÿðè, ìÿíè òóò, ãîéìà áàòàì!
Ùÿçðÿòè Èñà (ÿ) îíóí ÿëèíäÿí òóòàðàã ÷þëÿ ÷ûõàðòäû, ñîíðà áóéóðäó: Åé êèøè, íÿ äåäèí êè, ñóéà áàòäûí?
Ãûñà áîéëó êèøè äåäè: Ôèêèðëÿøäèì êè, Àëëàùûí ïåéüÿìáÿðè äÿ ñóéóí öñòö èëÿ ýåäèð, ìÿí äÿ ýåäèðÿì. Îíäà áèçèì àðàìûçäà íÿ êèìè ôÿðã âàðäûð! Ìÿí ãöðóðëàíàðàã þç èøèìèí æÿçàñûíà äö÷àð îëäóì.
Ùÿçðÿòè Èñà (ÿ) áóéóðäó: Ñÿí ãöðóðóí èëÿ þçöíö åëÿ áèð ìÿãàìäà ùèññ åòäèí êè, îíà ëàéèã äåéèëäèí. Áóíà ýþðÿ äÿ Àëëàù ñÿíÿ ãÿçÿá åòäè. Èíäè äåäèéèíäÿí òþâáÿ åò!
Î êèøè òþâáÿ åäèá Àëëàù éàíûíäàêû ìÿãàìûíà ÷àòäû âÿ áóíäàí ñîíðà þç èøèíè áèëäè. Èìàì Ñàäèã (ÿ) áóíó íÿãë åòäèêäÿí ñîíðà áóéóðäó: «Ñèç äÿ Àëëàùäàí ãîðõóá, òÿãâàëû îëóí âÿ áèð-áèðèíèçÿ ïàõûëëûã åòìÿéèí».[12]
[1] «Áèùàðóë-ÿíâàð», æèëä 16, ñÿù. 111.
[2] Áÿ’çè ñÿíÿäëÿðäÿ: «èíÿéèí äèëèíè»
[3] «Áèùàðóë-ÿíâàð», æèëä 13, ñÿù. 262.
[4] «Áèùàðóë-ÿíâàð», æèëä 14, ñÿù 322.
[5] «Áèùàðóë-ÿíâàð», æèëä 14, ñÿù. 487.
[6] «Áèùàðóë-ÿíâàð», æèëä 14, ñÿù. 488.
[7] «Áèùàðóë-ÿíâàð», æèëä 16, ñÿù. 113.
[8] «Áèùàðóë-ÿíâàð», æèëä 1, ñÿù. 84 âÿ éà æèëä 14, ñÿù 506.
[9] «Áèùàðóë-ÿíâàð», æèëä 14, ñÿù. 421.
[10] «Áèùàðóë-ÿíâàð», æèëä 14, ñÿù. 485.
[11] «Áèùàðóë-ÿíâàð», æèëä 75, ñÿù. 373.
[12] «Áèùàðóë-ÿíâàð», æèëä 14, ñÿù 254.
