Ðåé ÿùàëèñèíäÿí áèð øÿõñ áåëÿ íÿãë åäèð: Éÿùéà èáíè Õàëèä áèð íÿôÿðè âèëàéÿòëÿðäÿí áèðèíÿ ùàêèì òÿ’éèí åòäè. Ìÿí äþâëÿòÿ áèð ãÿäÿð âåðýè áîðæëó èäèì. Äþâëÿò ìÿ’ìóðëàðû îíó ìÿíäÿí èñòÿéèðäè, ìÿí öçöðëö ñÿáÿáÿ ýþðÿ îíó âåðÿ áèëìèðäèì. ßýÿð ìÿíäÿí çîðëà àëñàéäûëàð, ôÿãèð âÿ áè÷àðÿ îëàæàãäûì. Ìÿíÿ äåäèëÿð êè, ùàêèì øèÿäèð. Áóíà áàõìàéàðàã îíóí éàíûíà ýåòìÿéÿ ãîðõóðäóì, ÷öíêè, áó õÿáÿðèí äöç îëìàäûüûíû åùòèìàë âåðèðäèì. Áó ùàëäà ìÿíè òóòàðàã áîðæó çîðëà àëà áèëÿðäèëÿð, ìÿí äÿ áÿäáÿõò îëàæàãäûì. Àõûðäà áó ãÿðàðà ýÿëäèì êè, áó èøäÿí Àëëàùà ïÿíàù àïàðûá êþìÿê èñòÿéèì. Áóíà ýþðÿ äÿ Êÿ’áÿ åâèíèí çèéàðÿòèíÿ ýåòäèì. Ñîíðà àüàì èìàì Ìóñà èáíè Æÿ’ôÿð (ÿ)-ûí éàíûíà ýåäèá þç âÿçèééÿòèìäÿí øèêàéÿò åòäèì. Ùÿçðÿò ìÿíèì ñþçëÿðèìè äèíëÿäèêäÿí ñîíðà ùàêèìÿ áåëÿ éàçäû:

» بسم الله الرحمن الرحيم اعلم ان لله تحت عرشه ظلا لا يسكنه الا من اسدى الى اخيه معروفا او نفس عنه كربه او ادخل على قلبه سرورا و هذا اخوك و السلام! «

«Áèë êè, Àëëàù òààëàíûí ÿðøèíèí àëòûíäà áèð êþëýÿ âàðäûð êè, îíóí àëòûíäà éàëíûç î øÿõñëÿð îëàæàã êè, þç ãàðäàøûíà ôàéäà âåðìèø îëñóí, éàõóä îíóí ÷ÿòèíëèéèíè àðàäàí ãàëäûðñûí âÿ éà îíóí êþíëöíö øàä åòìèø îëñóí. Áó øÿõñ ñÿíèí ãàðäàøûíäûð. Âÿññÿëàì.»

Ùÿææ ÿìÿëëÿðèíè éåðèíÿ éåòèðäèêäÿí ñîíðà þç øÿùÿðèìÿ ãàéûòäûì. Ýåæÿ èêÿí ùàêèìèí éàíûíà ýåòäèì âÿ îíäàí ýþðöøìÿê ö÷öí èæàçÿ àëàðàã äåäèì: Ìÿíè èìàì Ìóñà èáíè Æÿ’ôÿð (ÿ) ýþíäÿðìèøäèð.

Ùàêèì àéàãéàëûí ýÿëÿðÿê ãàïûíû à÷äû, ìÿíè áàüðûíà áàñàðàã àëíûìäàí þïäö. Î, ùÿçðÿòèí ñàü-ñàëàìàò îëìàüûíû îíà äåéÿíäÿ ÷îõ øàä îëäó âÿ Àëëàùà øöêð åòäè. Ñîíðà ìÿíè åâèíèí éóõàðû áàøûíäà îòóçäóðäó, þçö èñÿ ìÿíèì ãàáàüûìäà äèç öñòÿ ÿéëÿøäè. Ìÿí èìàì (ÿ)-ûí éàçäûüû ìÿêòóáó îíà âåðäèì. Î àéàüà ãàëõûá ìÿêòóáó þïöá ñîíðà à÷äû. Ñîíðà îíäàí ïóë âÿ ïàëòàð èñòÿäèì. Ïóëëàðûíû âÿ ïàëòàðëàðûíû áèð-áèð ìÿíèìëÿ áþëöøäö. Áþëöíìÿñè ÷ÿòèí îëìàéàí øåéëÿðè ìÿíÿ âåðäè. Î ùÿð øåéè ìÿíÿ âåðäèêäÿ äåéèðäè: Åé ãàðäàø! Ñÿíè ñåâèíäèðèá øàä åòäèììè?

Ìÿí æàâàá âåðèðäèì: Áÿëè! Àíä îëñóí Àëëàùà, ñÿí ìÿíèì ñåâèíæèìè àðòûðäûí.

Ñîíðà äþâëÿò âåðýèñè äÿôòÿðèíè èñòÿäè. Ìÿíèì àäûìà éàçûëàí øåéëÿðèí ùàìûñûíû ïîçäó. Âåðýèíèí þäÿíìÿñè áàðÿäÿ éàçûëû êàüûç âåðäè. Ìÿí îíóíëà âèäàëàøàðàã åâèìÿ ãàéûòäûì. Þç-þçöìÿ ôèêèðëÿøèðäèì êè, ùå÷ âàõò áó êèøèíèí åòäèéè ùþðìÿòèí ÿâÿçèíè ÷ûõà áèëìÿðÿì. Éàëíûç áóíó åäÿ áèëÿðÿì êè, ùÿææäÿ îíó äóà åäÿì. Ìÿêêÿéÿ ýåòäèì, ùÿææ ÿìÿëëÿðèíè éåðèíÿ éåòèðäèêäÿí ñîíðà èìàì Ìóñà èáíè Æÿ’ôÿðèí ùöçóðóíà ÷àòûá ìÿíèìëÿ ùàêèì àðàñûíäà îëàí ÿùâàëàòû îíà äàíûøäûì. Î ùÿçðÿòèí öçöíäÿ ðàçûëûã ÿëàìÿòè ýþðöíäö.

Ìÿí äåäèì: Åé ìÿíèì àüàì! Áó õÿáÿð ñèçè ñåâèíäèðäèìè?

Áóéóðäó: Áÿëè! Àíä îëñóí Àëëàùà, áó õÿáÿð ùÿì ìÿíè, ùÿì ßìèðÿë-ìþ’ìèíèíè (ÿ), ùÿì äÿ æÿääèì Ïåéüÿìáÿðè (ñ. ÿ. â. â.) âÿ Àëëàùû ðàçû åòäè.[1]

ÌÖßÌÌÀËÛ ßÙÊÀÌ ÌßÑßËßÑÈ

Áèð èë Ùàðóí ÿð-Ðÿøèä ùÿææ çèéàðÿòèíÿ ýåòìèøäè. Òÿâàô âàõòû ÿìð åòäè êè, æàìààò îðàäàí ÷ûõñûí, õÿëèôÿ ðàùàò òÿâàô åäÿ áèëñèí. Ùàðóí òÿâàô åòìÿê èñòÿéÿíäÿ éîëäàí áèð ÿðÿá ñÿùâÿí îíóíëà áèðýÿ òÿâàô åòìÿéÿ áàøëàäû. Áó èø ùÿð éåðäÿ þçöíÿ øþùðÿò àõòàðàí õÿëèôÿéÿ àüûð ýÿëäè. Ãÿçÿáëÿ èøàðÿ åòäè êè, î ÿðÿáè îðàäàí ÷ûõàðòñûíëàð. Äþâëÿò ìÿ’ìóðëàðû î ÿðÿáÿ äåäèëÿð: Áèð àç ýþçëÿ, õÿëèôÿ òÿâàôû ãóðòàðñûí.

ßðÿá äåäè: Ìÿýÿð ñèç áèëìèðñèíèç êè, Àëëàù áó ìöãÿääÿñ ìÿêàíäà ùàìûíû áÿðàáÿð ãÿðàð âåðÿðÿê áóéóðìóøäóð:

»سواء العا كف فيه و الباد«[2]

Ùàðóí ÿðÿáèí ñþçöíö åøèòäèêäÿ ìÿ’ìóðëàðà äåäè êè, î ÿðÿáëÿ èøèíèç îëìàñûí. Ñîíðà Ùÿæÿðóë-ÿñâÿäÿ òÿðÿô ýåòäè êè, ùÿìèøÿêè êèìè ÿëèíè îíà ñöðòñöí. Àììà éåíÿ äÿ î ÿðÿá Ùàðóíäàí ãàáàã ÿëèíè Ùÿæÿðóë-ÿñâÿäÿ ñöðòäö. Ùàðóí Èáðàùèì (ÿ) ìÿãàìûíà ýÿëäè êè, îðàäà íàìàç ãûëñûí, éåíÿ äÿ î ÿðÿá Ùàðóíäàí ãàáàã íàìàçà áàøëàäû. Ùàðóí íàìàçû ãûëûá ãóðòàðàíäàí ñîíðà ÿìð åëÿäè, î ÿðÿáè îíóí éàíûíà ýÿòèðñèíëÿð. ßðÿá, áó ÿìðè åøèòäèêäÿ äåäè: Ìÿíèì õÿëèôÿ èëÿ èøèì éîõäóð. ßýÿð õÿëèôÿíèí èøè âàðäûðñà, þçö ìÿíèì éàíûìà ýÿëñèí.

Ùàðóí îíóí éàíûíà ýÿëèá ñàëàì âåðäè. ßðÿá äÿ îíóí ñàëàìûíû àëäû. Ùàðóí äåäè: Èæàçÿ âåðèðñÿíìè áóðàäà ÿéëÿøèì?

ßðÿá äåäè: Áóðà ìÿíèì øÿõñè ìöëêöì äåéèë, Àëëàùûí åâèäèð. Áóðàäà ùàìûìûç áÿðàáÿðèê. ßýÿð èñòÿéèðñÿíñÿ, îòóð, èñòÿìèðñÿíñÿ ýåò.

Ùàðóí éåðÿ îòóðäó, ÿðÿáÿ äåäè: Íèéÿ ñÿíèí êèìè áèð àäàì ïàäøàùëàðà íàðàùàò÷ûëûã éàðàäûð?

ßðÿá äåäè: Áÿëè! Ýÿðÿê åëìèí ìöãàáèëèíäÿ òÿâàçþêàðëûã åäÿñÿí âÿ ãóëàã àñàñàí.

Ùàðóí îíóí ñþçëÿðèíäÿí íàðàùàò îëóá äåäè: Ñÿíäÿí áèð äèíè ìÿñÿëÿ ñîðóøàæàüàì, ÿýÿð äöç æàâàá âåðìÿñÿí, ñÿíè æÿçàëàíäûðàæàüàì!

Î êèøè äåäè: Ñÿíèí æàâàáûí áèð øåé þéðÿíìÿê ö÷öíäöð, éîõñà èñòÿéèðñÿí ìÿíÿ ÿçèééÿò âåðÿñÿí?

Ùàðóí äåäè: ßëáÿòòÿ, ìÿãñÿäèì þéðÿíìÿêäèð.

ßðÿá äåäè: ×îõ éàõøû. Àììà ýÿðÿê àéàüà ãàëõàñàí, ñîíðà øàýèðäèí þç ìöÿëëèìèíäÿí áèð ìÿòëÿá ñîðóøàíäà ÿéëÿøäèéè êèìè ÿéëÿøñÿí.

Ùàðóí àéàüà ãàëõäû âÿ îíóí ìöãàáèëèíäÿ ÿéëÿøäè. Ùàðóí ñîðóøäó: Äå ýþðöì, Àëëàù ñÿíÿ íÿ âàæèá åòìèøäèð?

ßðÿá äåäè: Ùàíñû âàæèá èøëÿðäÿí ñóàë åäèðñÿí: áèð âàæèáäÿí, éîõñà áåø âàæèáäÿí, éàõóä îí éåääè âàæèáäÿí âÿ éà îòóç äþðä, éà äîõñàí äþðä, éà éöç ÿëëè ö÷ öñòÿ ýÿë îí éåääè éàõóä îí èêèäÿí áèðè âÿ éà ãûðõäàí áèðè âÿ éà èêè éöçäÿí áåøèíè âÿ éà áöòöí þìöäÿ áèðèíè âÿ éà áèðäÿí áèðèíè?!

Ùàðóí äåäè: Ìÿí âàæèá ùàããûíäà ñÿíäÿí ñóàë åëÿäèì. Ñÿí èñÿ ìÿíèì ö÷öí ÿäÿäëÿðè ñàéûðñàí?!

ßðÿá äåäè: Äèí, äöíéàäà ÿäÿä âÿ ùåñàá öçÿðèíäÿ ãÿðàð òóòóá. ßýÿð áó æöð îëìàñàéäû, Àëëàù òààëà ãèéàìÿò ýöíö èíñàíëàð ö÷öí ùåñàá à÷ìàçäû.

»و ان كان مثقال حبة من خردل اتينا بها و كفى بنا حاسبين«

Áó âàõò ÿðÿá õÿëèôÿíè þç àäû èëÿ ÷àüûðäû. Ùàðóí ÷îõ ãÿçÿáëÿíäè, áåëÿ êè, ãÿçÿáèíäÿí öçö ãûçàðäû (÷öíêè, õÿëèôÿíèí íÿçÿðèíÿ ýþðÿ, áöòöí æàìààò îíó «ßìèðÿë-ìþ’ìèíèí» ÷àüûðìàëû èäè.) Ùàðóí, ãÿçÿá öçöíäÿí ñåçèëÿí ùàëäà äåäè: Î äåäèêëÿðèíè áÿéàí åò! ßýÿð áÿéàí åòñÿí, àçàäñàí, ÿêñ ùàëäà ÿìð åäÿæÿéÿì êè, Ñÿôà âÿ Ìÿðâÿ àðàñûíäà áîéíóíó âóðñóíëàð!

Ìÿ’ìóð õÿëèôÿäÿí õàùèø åòäè êè, Àëëàùà ýþðÿ âÿ áó ìöãÿääÿñ ìÿêàíäà îíó þëäöðìÿñèí. Î ÿðÿá ìÿ’ìóðóí áó ñþçöíÿ ýöëìÿéÿ áàøëàäû. Ùàðóí ñîðóøäó: Íèéÿ ýöëäöí?

ßðÿá äåäè: Ñèçèí èêèíèçÿ äÿ ýöëìÿéèì òóòäó. ×öíêè, áèëìèðÿì ñèçèí ùàíñû áèðèíèç íàäàíäûð: Áèðè ìÿíèì áàüûøëàíìàüûìû õàùèø åäèð, ùàëáóêè, þçöíöí ÿæÿëè ÷àòûáäûð. Áèð êÿñ äÿ åëÿ áèðèñèíè þëäöðìÿê ö÷öí òÿëÿñèð êè, îíóí ÿæÿëè ÷àòìàéûáäûð?! (Î, þçöíö íÿçÿðäÿ òóòóðäó.)

Ùàðóí äåäè: Äåäèêëÿðèíè áÿéàí åò.

ßðÿá äåäè: Ìÿíäÿí ñîðóøäóí êè, Àëëàù ìÿíÿ íÿ âàæèá åäèáäèð. Æàâàáû áóäóð êè, Àëëàù ÷îõ øåéè èíñàíà âàæèá åäèáäèð. Áèð âàæèá äåäèêäÿ ìÿãñÿäèì èñëàì äèíèäèð. (Î, ùÿð øåéäÿí ãàáàã áÿíäÿëÿð ö÷öí âàæèáäèð). Áåø äåäèêäÿ ìÿãñÿäèì áåø âàõò ãûëûíàí íàìàç èäè. Îí éåääè äåäèêäÿ ìÿãñÿäèì ýöíäÿëèê îí éåääè ðÿêÿò íàìàçäûð. Îòóç äþðääÿí ìÿãñÿäèì íàìàçëàðûí ñÿæäÿëÿðè èäè, äîõñàí äþðääÿí ìÿãñÿä ýåæÿ-ýöíäöç ãûëäûüûìûç íàìàçëàðûí òÿêáèðëÿðè èäè. Àììà îí éåääè ÿäÿäëÿ éöç ÿëëè ö÷äÿí ìÿãñÿä íàìàçëàðûí òÿñáèùè èäè. Îí èêèäÿí áèðè Ðàìàçàí àéûíûí îðóæóäóð êè, îí èêè àéäàí áèð âàæèá îëóð. Ãûðõäàí áèðè äåäèêäÿ ìÿãñÿäèì áóäóð êè, ùÿð êÿñèí ãûðõ äèíàð ãûçûëû îëñà, îíóí áèð äèíàðûíû âàæèáè çÿêàò êèìè âåðìÿëèäèð. Èêè éöçäÿí áåø äåäèêäÿ ìÿãñÿäèì áóäóð êè, ùÿð êÿñèí áåø äèðùÿì ýöìöøö îëñà, ýÿðÿê îíóí áèð äèðùÿìèíè çÿêàò âåðñèí. Áöòöí þìöð áîéó áèð âàæèáè äåäèêäÿ ìÿãñÿäèì áó èäè êè, Àëëàù åâèíè çèéàðÿò åòìÿê þìöð áîéó áèð äÿôÿ èìêàíû îëàíëàðà âàæèáäèð. Áèðäÿí áèð äåäèêäÿ ìÿãñÿäèì áó èäè êè, íàùàã éåðÿ áèð íÿôÿð þëäöðöëñÿ, ýÿðÿê ãàòèëèí þçö äÿ þëäöðöëñöí, ÷öíêè, Àëëàù òààëà áóéóðóð: «النفس بالنفس» (Éÿ’íè áèð íÿôÿð áèð íÿôÿðèí ìöãàáèëèíäÿ þëäöðöëöá ãèñàñ àëûíìàëûäûð.)

ßðÿá ñþùáÿòè ãóðòàðäûãäà Ùàðóí îíóí ýþçÿë áÿéàí âÿ ñþùáÿòèíäÿí ÷îõ õîøùàë îëäó, îíóí áþéöê áèð àäàì îëäóüóíó áèëäè. Áó çàìàí îíóí ãÿçÿáè ñîéóäó, ìåùðèáàí÷ûëûüà ÷åâðèëäè. Áåëÿëèêëÿ îíà áèð êèñÿ ãûçûë âåðäè. Áó âàõò ÿðÿá Ùàðóíà äåäè: Ñÿí ìÿíäÿí áÿ’çè øåéëÿðè ñîðóøäóí, ìÿí äÿ æàâàá âåðäèì. Èíäè äÿ ìÿíèì ñÿíäÿí ñóàëûì âàð, ýÿðÿê æàâàá âåðÿñÿí. ßýÿð æàâàá âåðñÿí, áó ãûçûë êèñÿñèíè þçöíÿ ãàéòàðàæàüàì. Îíó áó ìöãÿääÿñ ìÿêàíäà ñÿäÿãÿ âåðÿ áèëÿðñÿí. ßýÿð æàâàá âåðÿ áèëìÿñÿí, áèð ãûçûë êèñÿñèíè äÿ ÿëàâÿ åòìÿëèñÿí êè, þç ãÿáèëÿìèí æàìààòû àðàñûíäà ïàéëàéàì.

Ùàðóí ÷àðÿñèç ãàëûá ãÿáóë åòäè. ßðÿá ñóàë åòäè: Õÿìôÿñà[3] þç áàëàñûíà äÿí âåðèð, éîõñà ñöä?

Ùàðóí ãÿçÿáëÿíèá äåäè: Ñÿíèí êèìè áèð øÿõñèí ìÿíÿ áó æöð ñóàë âåðìÿñè éàðàøàðìû?!

ßðÿá äåäè: Åøèòìèøÿì êè, Ïåéüÿìáÿð (ñ. ÿ. â. â.) áóéóðóá: Æÿìèééÿòèí ðÿùáÿðèíèí àüëû ùàìûäàí ÷îõäóð. Ñÿí áó æàìààòûí ðÿùáÿðèñÿí, ýÿðÿê íÿ êèìè äèíè ñóàë âåðèëñÿ, æàâàá âåðÿñÿí. Èíäè ìÿíèì æàâàáûìû âåðÿ áèëÿðñÿí, éà éîõ?

Ùàðóí äåäè: Éîõ! Íÿ ñîðóøìóñàíñà þçöí äÿ áÿéàí åò, èêè ãûçûë êèñÿñèíè àë.

ßðÿá äåäè: Àëëàù éåðè éàðàòäûãäà îíäà áÿ’çè ùåéâàíëàð õÿëã åòäè êè, îíëàðûí ìÿ’äÿñè âÿ ãûðìûçû ãàíû éîõäóð. Îíëàðûí ãèäàñûíû ùÿìèí òîðïàãäàí ãÿðàð âåðäè. Õÿìôÿñàíûí áàëàñû äîüóëàíäà íÿ ñöä éåéèð, íÿ äÿ äÿí! Îíóí ãèäàñû òîðïàãäàí òÿ’ìèí îëóíóð.

Ùàðóí äåäè: Àíä îëñóí Àëëàùà, èíäèéÿ êèìè áåëÿ ñóàëëà ãàðøûëàøìàìûøäûì.

ßðÿá èêè êèñÿ ãûçûëû àëàðàã ÷þëÿ ÷ûõäû. Áèð íå÷ÿ íÿôÿð îíóí àðäûíæà äöøöá áèëäèëÿð êè, èìàì Ìóñà èáíè Æÿ’ôÿð (ÿ)-äûð. Ùàðóíà õÿáÿð âåðäèëÿð, î äåäè: Àíä îëñóí Àëëàùà, ïåéüÿìáÿðëèê øÿæÿðÿñèíèí (ñöëàëÿñèíèí) ýÿðÿê áó æöð éàðïàüû âÿ áóäàüû îëñóí.[4] (×öíêè, Ùàðóí áèðèíæè äÿôÿ çèéàðÿòÿ ýÿëèðäè, èìàì Ìóñåéè Êàçèì äÿ áàøãà ïàëòàð ýåéèíìèøäè êè, îíó òàíûìàñûíëàð, áóíà ýþðÿ äÿ Ùàðóí îíó òàíûìàìûøäû).

Ìß’ÌÓÍ Âß ÎÜÐÓ

Ìÿùÿììÿä èáíè Ñèíàí ùåêàéÿò åäèð êè, Õîðàñàíäà àüàì èìàì Ðèçà (ÿ)-ûí ùöçóðóíäà èäèì. Î çàìàí Ìÿ’ìóí î ùÿçðÿòè þçöíöí ñàü òÿðÿôèíäÿ ÿéëÿøäèðÿðäè. Îíà õÿáÿð âåðäèëÿð êè, áèð íÿôÿð îüóðëóã åòìèøäèð. Ìÿ’ìóí ÿìð åòäè êè, îíó ùöçóðóíà ýÿòèðñèíëÿð. Îíó ýÿòèðäèëÿð, Ìÿ’ìóí îíó ìþ’ìèí áèð øÿõñ êèìè ýþðäö, áåëÿ êè, ìþùöðöí éåðè àëíûíäà ìÿ’ëóì èäè. Îíà äåäè: Âàé îëñóí áó ýþçÿë çàùèðÿ âÿ áó ïèñ èøÿ! Ñÿíäÿ àøêàð îëàí áó ìþ’ìèíëèê ñèôÿòè èëÿ îüóðëóã åäèðñÿí?!

Î êèøè äåäè: Ìÿí ÷àðÿñèçëèêäÿí áó èøè ýþðìöøÿì, ÷öíêè, ñÿí ìÿíèì õóìñ âÿ ãÿíèìÿòäÿí îëàí ùàããûìû âåðìÿìèñÿí.

Ìÿ’ìóí äåäè: Ñÿíèí õóìñ âÿ ãÿíèìÿòäÿí íÿ ùàããûí âàðäûð?

Î êèøè äåäè: Àëëàù òààëà õóìñó àëòû éåðÿ áþëÿðÿê áóéóðóáäóð: «Íÿ ãÿäÿð ãÿíèìÿò ÿëäÿ åòñÿíèç, îíóí õóìñóíó (áåøäÿ áèðèíè) Àëëàùà, Ïåéüÿìáÿðÿ (ñ. ÿ. â. â.) âÿ îíóí éàõûíëàðûíà (þâëàäëàðûíà), éåòèìëÿðÿ, ÷àðÿñèçëÿðÿ âÿ (ïóëó ãóðòàðûá) éîëäà ãàëàíëàðà âåðèí.»[5] Ùÿì÷èíèí ãÿíèìÿòè äÿ àëòû éåðÿ áþëöáäöð: Àëëàùûí êÿíä âÿ øÿùÿðëÿðäÿí þç ïåéüÿìáÿðèíÿ áàüûøëàäûüû øåéëÿð Àëëàù, îíóí Ïåéüÿìáÿðè âÿ îíóí éàõûíëàðû, éåòèìëÿðÿ, ÷àðÿñèçëÿðÿ âÿ (ïóëó ãóðòàðäûüûíà ýþðÿ) éîëäà ãàëàíëàð ö÷öíäöð!» Ãÿíèìÿò, ñèçèí ùàêèìèééÿòäÿ îëàí àäàìëàðûí ÿëèíäÿ ôûðëàíûð.[6] Ùàë-ùàçûðäà ñÿôÿðäÿéÿì, ïóëóì äà ãóðòàðûá, ñÿí ìÿíè þç ùàããûìäàí ìÿùðóì åòìèñÿí.

Ìÿ’ìóí äåäè: Ìÿí Àëëàùûí ùþêì âÿ ùÿäëÿðèíäÿí (æÿçà ãàíóíëàðû) áèðèíè, ñÿíèí áó ñþçëÿðèíÿ ýþðÿ òÿðê åòìÿìÿëèéÿì! (Ìÿãñÿäè îüóðëóã åäÿíèí ÿëèíèí êÿñèëìÿñè ùþêìö èäè.)

Î êèøè äåäè: ßââÿë þç èøèíÿ áàõ âÿ þçöíö èñëàù åò, ñîíðà áàøãàëàðûíûí èñëàù îëóíìàñûíûí ôèêðèíäÿ îë! ßââÿëæÿ Àëëàùûí ùþêìöíö þçöí ö÷öí, ñîíðà èñÿ áàøãàëàðû ö÷öí èæðà åò!

Ìÿ’ìóí äàùà áèð ñþç äåéÿ áèëìÿäè, Èìàì Ðèçà (ÿ)-à öç òóòàðàã äåäè: Áó ùàãäà ñèçèí ôèêðèíèç íÿäèð?

Î ùÿçðÿò áóéóðäó: Áó êèøè äåéèð êè, ñÿí äÿ îüóðëóã åòìèñÿí, ìÿí äÿ îüóðëóã åòìèøÿì!

Ìÿ’ìóí áó ñþçäÿí ãÿçÿáëÿíÿðÿê, îüóðëóã åäÿí êèøèéÿ äåäè: Àíä îëñóí Àëëàùà, ñÿíèí ÿëèíè êÿñÿæÿéÿì!

Î êèøè äåäè: Ñÿí ìÿíèì ÿëèìè êÿñÿ áèëìÿçñÿí, ÷öíêè ñÿí ìÿíèì ãóëóì âÿ íþêÿðèìñÿí!

Ìÿ’ìóí äåäè: Âàé îëñóí ñÿíÿ! Ìÿí ùàðàäàí ñÿíèí ãóëóí îëäóì?!

Î êèøè äåäè: Ñÿíèí àíàí êÿíèç èäè âÿ ìöñÿëìàíëàðûí ïóëó èëÿ (áåéòóë-ìàë èëÿ) àëûíûáäûð. Áóíà ýþðÿ äÿ ñÿí øÿðãäÿ âÿ ãÿðáäÿ éàøàéàí áöòöí ìöñÿëìàíëàðûí ãóëó âÿ íþêÿðèñÿí. ßýÿð îíëàðûí ùàìûñû ñÿíè àçàä åòñÿëÿð äÿ ìÿí ñÿíè àçàä åòìÿìèøÿì. Äèýÿð òÿðÿôäÿí, ñÿí õóìñó éåìèñÿí! Áóíà ýþðÿ äÿ ñÿí, íÿ Ïåéüÿìáÿð (ñ. ÿ. â. â.) þâëàäëàðûíûí, íÿ äÿ ìÿíèì êèìèëÿðèí ùàããûíû âåðìÿìèñÿí. Ùÿì÷èíèí áèð íàïàê àäàì áàøãà íàïàê àäàìû òÿìèçëèéÿ áèëìÿç. Ýÿðÿê íàïàê øÿõñè ïàê øÿõñ èñëàù åòñèí. Áèð æÿçàéà ëàéèã îëàí áèð øÿõñ áàøãàñûíà (ùÿìèí æÿçàéà ýþðÿ) ùÿää âóðà áèëìÿç, î âàõò âóðà áèëÿð êè, ÿââÿë þçöíäÿí áàøëàñûí! Ìÿýÿð åøèòìÿìèñÿí êè, Àëëàù áóéóðóá: «Àéÿ æàìààòû éàõøû èø ýþðìÿéÿ äÿ’âÿò åäèá þçöíöçö óíóäóðñóíóçìó, ùàëáóêè Àëëàùûí êèòàáûíû îõóéóðñóíóç?! Áó èøëÿðäÿ ôèêèð åòìèðñèíèç?»[7]

Áó âàõò Ìÿ’ìóí Èìàì Ðèçà (ÿ)-à äåäè: Ñèç áó êèøè ùàããûíäà íÿ ìÿñëÿùÿò ýþðöðñöíöç?

Ùÿçðÿò áóéóðäó: Àëëàù òààëà ùÿçðÿò Ìÿùÿììÿäÿ (ñ. ÿ. â. â.) áóéóðäó: «فلله الحجة البالغة» Éÿ’íè: «Àëëàù ö÷öí àøêàð äÿëèë âàðäûð êè, íàäàí þç íàäàíëûüû èëÿ îíó áàøà äöøÿð, àëèì äÿ þç åëìè èëÿ äÿðê åäÿð. Äöíéà âÿ àõèðÿò äÿëèëëÿ ãàëûáäûð.» Èíäè äÿ áó êèøè ñÿíÿ äÿëèë ýÿòèðèáäèð.

Ñþç áóðà ÷àòàíäà Ìÿ’ìóí ÿìð åòäè êè, î êèøèíè àçàä åòñèíëÿð. Îíäàí ñîíðà Ìÿ’ìóí áèð ìöääÿò ýþçÿ ýþðöíìÿäè. Äàèì èìàì Ðèçà (ÿ)-û àðàäàí ýþòöðìÿê ùàãäà äöøöíöðäö. Íÿùàéÿò, î ùÿçðÿòè çÿùÿðëÿéÿðÿê øÿùèä åòäè.[8]

Ìß’ÌÓÍ Âß ÈÌÀÌ ÆÀÂÀÄÛÍ (ß) ÈÌÒÀÙÀÍÛ

Áèð ýöí Ìÿ’ìóí îâà ýåòìèøäè. Éîëäà áèð äÿñòÿ óøàãëà ãàðøûëàøäû. Èìàì Æàâàä (ÿ) äà îíëàðûí àðàñûíäà èäè. Óøàãëàðûí ùàìûñû ãà÷äûëàð, àììà î ùÿçðÿò ãà÷ìàäû. Ìÿ’ìóí îíóí éàíûíà ýåäÿðÿê ñîðóøäó: Íèéÿ ñÿí äÿ óøàãëàðëà ãà÷ìàäûí?

Î ùÿçðÿò æàâàá âåðäè: Ìÿí ùå÷ áèð ýöíàù åòìÿìèøÿì êè, ñÿíäÿí ãà÷àì. Éîë äà î ãÿäÿð äàð äåéèëäè êè, ñÿíÿ éîë à÷ìàã ö÷öí êÿíàðà ÷ÿêèëÿì. Ùàðàäàí èñòÿñÿéäèí, ýåäÿ áèëÿðäèí.

Ìÿ’ìóí ñîðóøäó: Ñÿí êèìñÿí?

Î ùÿçðÿò æàâàá âåðäè: Ìÿí Ìÿùÿììÿä èáíè ßëè èáíè Ìóñà èáíè Æÿ’ôÿð èáíè Ìÿùÿììÿä èáíè ßëè èáíè Ùöñåéí èáíè ßëè èáíè ßáó Òàëèáÿì!

Ìÿ’ìóí ñîðóøäó: Åëìäÿí áèð øåé áèëèðñÿíìè?

Èìàì (ÿ) æàâàá âåðäè: Ýþéëÿðäÿí ñóàë åäÿ áèëÿðñèíèç!

Ìÿ’ìóí î ùÿçðÿòäÿí àéðûëàðàã éîëóíà äàâàì åòäè. ßëèíäÿ îëàí òÿðëàíëà îâ åòìÿê èñòÿéèðäè. Ìÿ’ìóí îíó áóðàõäû, î áèð ãóøóí äàëûíæà ó÷äó âÿ ýþçäÿí èòäè. Áèð ìöääÿòäÿí ñîíðà îâëàäûüû äèðè èëàíëà ýåðè ãàéûòäû.[9] Ìÿ’ìóí èëàíû ìÿõñóñ áèð éåðÿ ãîéàðàã ÿòðàôûíäàêûëàðà äåäè: Î óøàüûí ÿæÿëè ìÿíèì ÿëèìäÿäèð!

Ñîíðà ýåòäèéè éîë èëÿ ãàéûòäû, èìàì Ðèçà (ÿ)-ûí îüëóíó ýþðäö, óøàãëàðûí àðàñûíäàí îíó ÷àüûðûá äåäè: Ñÿí ýþéëÿðäÿí âÿ éåðäÿí íÿ áèëèðñÿí?

Èìàì Æàâàä (ÿ) æàâàá âåðäè: Ìÿí àòà-áàáàëàðûìäàí, îíëàð äà Ïåéüÿìáÿð (ñ. ÿ. â. â.)-äÿí, î äà Æÿáðàéûëäàí åøèòìèøäèð êè, àëÿìëÿðèí Àëëàùû áåëÿ áóéóðäó: Éåð èëÿ ýþé àðàñûíäà áèð òóôàíëû äÿðéà âàðäûð, îðàäà ãàðíû éàøûë âÿ öñòö ãàðà íþãòÿëè èëàíëàð éàøàéûð, øàùëàð þç àü òÿðëàíëàðû èëÿ îíëàðû îâëàéûðëàð êè, àëèìëÿðè îíóíëà ñûíàñûíëàð.

Ìÿ’ìóí áó ñþçö åøèòäèêäÿí ñîíðà äåäè: Ñÿí, àòà-áàáàëàðûí âÿ Àëëàùûí äöç äåéèðëÿð.[10]

ÙßÑßÄ ØÞ’ËßÑÈ!

Ìÿ’ìóí 218-æè (ùèæðè ãÿìÿðè) èëè, Ðÿæÿá àéûíûí 12-äÿ äöíéàäàí ýåòäè âÿ Òÿðñóñäà[11] òîðïàüà òàïøûðûëäû. Ãàðäàøû Ìþ’òÿñèì õèëàôÿòè ÿëèíÿ àëäû âÿ ùþêóìÿòèíè ìþùêÿìëÿíäèðìÿê ö÷öí ÷îõ ÷àëûøäû. Èìàì Æàâàä (ÿ) òÿðÿôèíäÿí åùòèìàë âåðèëÿí õÿòÿðëÿðèí ãàáàüûíû àëìàã âÿ î ùÿçðÿòè íÿçàðÿò àëòûíäà ñàõëàìàã ö÷öí îíó Ìÿäèíÿäÿí Áàüäàäà ýÿòèçäèðäè. Èìàì Æàâàä (ÿ) Ìþ’òÿñèìèí ÿìðè èëÿ çÿùÿðëÿíäèðèëÿðÿê øÿùàäÿòÿ ÷àòäû.

Ùàäèñÿ áåëÿ îëìóøäó: Çÿðãàí èáíè ßáó Äóàä (Ìÿ’ìóíóí ãàçèëÿðèíäÿí âÿ ñÿìèìè äîñòëàðûíäàí èäè) äåéèð: Áèð ýöí èáíè ßáó Äóàä Ìþ’òÿñèìèí éàíûíäàí ãàéûòäû. Î, ÷îõ íàðàùàò èäè. Íðàùàò÷ûëûüûíûí ñÿáÿáèíè ñîðóøäóì, äåäè: Áó ýöí àðçó åòäèì êè, êàø èéèðìè èë áóíäàí ãàáàã þëÿéäèì.

Ìÿí äåäèì: Íÿéÿ ýþðÿ?

Æàâàá âåðäè: ßáó Æÿ’ôÿð (èìàì Æàâàä (ÿ)) òÿðÿôèíäÿí ìÿíèì ÿëåéùèìÿ îëàí áèð ùàäèñÿéÿ ýþðÿ.

Ìÿí äåäèì: Ìÿýÿð íÿ îëìóøäóð êè?

Î äåäè: Áèð íÿôÿð îüðóíó õÿëèôÿíèí ùöçóðóíà ýÿòèðäèëÿð. Î, îüóðëóã åòäèéèíè å’òèðàô åòäè âÿ õÿëèôÿäÿí èñòÿäè êè, Àëëàùûí ùþêìöíö èæðà åòìÿêëÿ îíó ïàê åòñèí. Õÿëèôÿ áöòöí ôÿãèùëÿðè áèð éåðÿ éûüäû, ßáó Æÿ’ôÿðè äÿ îðàéà ÷àüûðäû. Áèçäÿí ñîðóøäó: Îüðóíóí ÿëè ùàðàäàí êÿñèëìÿëèäèð?

Ìÿí äåäèì: Áèëÿêäÿí.

Õÿëèôÿ äåäè: Íÿéÿ ýþðÿ?

Ìÿí äåäèì: ßë-áàðìàãëàðäàí áèëÿéÿ ãÿäÿðäèð. ×öíêè, Àëëàù òÿéÿììöì àéÿñèíäÿ áóéóðìóøäóð:

فامسحوا بوجوهكم و ايديكم «Öç âÿ ÿëëÿðèíèçÿ ìÿñù åäèí.» ßë äåäèêäÿ ìÿãñÿä áàðìàãëàðäàí áèëÿéÿ êèìè îëàí éåðäèð. Ôÿãèùëÿðäÿí äÿ áÿ’çèñè ìÿíèìëÿ ðàçûëàøàðàã äåäèëÿð: Îüðóíóí ÿëè ýÿðÿê áèëÿêäÿí êÿñèëÿ, áàøãàëàðû èñÿ äåäèëÿð êè, îüðóíóí ÿëè äèðñÿêäÿí êÿñèëìÿëèäèð. ×öíêè, Àëëàù äÿñòÿìàç àéÿñèíäÿ áóéóðìóøäóð:  و ايديكم الى المرافق«ßëëÿðèíèçè äèðñÿéèíèçÿ ãÿäÿð éóéóí.» Áó àéÿ äÿëàëÿò åäèð êè, ÿë ýÿðÿê äèðñÿêäÿí êÿñèëÿ. Ñîíðà Ìþ’òÿñèì öçöíö ßáó Æÿ’ôÿðÿ (ÿ) òóòàðàã ñîðóøäó: Áó ìÿñÿëÿäÿ ôèêðèí íÿäèð?

Î ùÿçðÿò áóéóðäó: Ìÿæëèñäÿêèëÿð áó ùàãäà þç íÿçÿðëÿðèíè äåäèëÿð. Ìÿíè áàüûøëàéûí.

Ìþ’òÿñèì èêèíæè äÿôÿ äÿ ñþçöíö òÿêðàð åòäè, àììà î ùÿçðÿò éåíÿ äÿ öçð èñòÿäè. Àõûðäà Ìþ’òÿñèì äåäè: Ñÿíè àíä âåðèðÿì Àëëàùà, áó ùàãäà ùÿð íÿ áèëèðñÿíñÿ, äå.

Èìàì Æàâàä (ÿ) áóéóðäó: Èíäè êè, Àëëàùà àíä âåðäèí, þç ôèêðèìè äåéÿæÿéÿì. Áóíëàðûí ùå÷ áèðè äöç äåìÿäèëÿð, ÷öíêè, îüðóíóí àíæàã áàðìàãëàðû êÿñèëìÿëè, ÿëèíèí è÷è èñÿ ãàëìàëûäûð.

Ìþ’òÿñèì ñîðóøäó: Áó ùþêìöí äÿëèëè íÿäèð?

Ùÿçðÿò áóéóðäó: Ïåéüÿìáÿð (ñ. ÿ. â. â.) áóéóðìóøäóð: Ñÿæäÿäÿ áÿäÿíèí éåääè öçâö: Öç (àëûí), èêè ÿëèí îâæóíóí è÷è, èêè äèç, èêè àéàã (àéàüûí áàø áàðìàãëàðû) éåðÿ äÿéìÿëèäèð. Áóíà ýþðÿ äÿ ÿýÿð îüðóíóí ÿëè áèëÿêäÿí âÿ éà äèðñÿêäÿí êÿñèëÿðñÿ, î, ñÿæäÿéÿ ýåäÿ áèëìÿç. Ùÿì÷èíèí Àëëàù òààëà áóéóðìóøäóð: و ان المساجد لله فلا تدعوا مع الله احدا «Ñÿæäÿ éåðëÿðè Àëëàù ö÷öíäöð, Àëëàùäàí áàøãà ùå÷ áèð êÿñè ÷àüûðìàéûí». Ñÿæäÿ éåðëÿðè äåäèêäÿ ìÿãñÿä áÿäÿíèí éåääè öçâöäöð êè, îíëàðëà ñÿæäÿ îëóíàð. Àëëàù ö÷öí îëàí øåé äÿ êÿñèëìÿç.

Ìþ’òÿñèìèí áó áÿéàíäàí õîøó ýÿëäè, ÿìð åòäè êè, îüðóíóí àíæàã áàðìàãëàðûíû êÿññèíëÿð.

Èáíè ßáó Äóàä äåéèð: Áó âàõò áàøûì ýèæÿëëÿíäè, ýþçëÿðèì ãàðàëäû, åëÿ áèë ãèéàìÿò ãîïóáäóð. Àðçó åòäèì êè, êàø þëÿéäèì, àììà áó ýöíö ýþðìÿéÿéäèì. Ö÷ ýöíäÿí ñîíðà Ìþ’òÿñèìèí éàíûíà ýåäèá äåäèì: Õÿëèôÿéÿ õåéèðõàù òþâñèéÿ åòìÿê ìÿíÿ âàæèáäèð. Ìÿí åëÿ áèð øåé ùàãäà ñþùáÿò åòìÿê èñòÿéèðÿì êè, áó èøëÿ æÿùÿííÿì îäóíà äàõèë îëàæàüûìà ÿìèíÿì.

Ìþ’òÿñèì äåäè: Íÿ ñþùáÿòäèð?

Î äåäè: Õÿëèôÿ þç ìÿæëèñèíäÿ ìöæòåùèä âÿ àëèìëÿðè áèð ìÿñÿëÿ ö÷öí éûüûð, þëêÿ âÿ ãîøóí áàø÷ûëàðû äà î ìÿæëèñäÿ èøòèðàê åäèð âÿ áöòöí äåéèëÿíëÿðè åøèäèðäèëÿð. Ùàíñûñà áèð ìÿñÿëÿíèí ùþêìöíö ñîðóøóðëàð, îíëàð äà æàâàá âåðèðëÿð. Ìöæòåùèäëÿðèí ñþçëÿðèíè ãÿáóë åòìèðëÿð, àíæàã åëÿ áèð øÿõñèí ñþçöíö ãÿáóë åäèðëÿð êè, ìöñÿëìàíëàðûí éàðûñû îíó þçëÿðèíÿ ðÿùáÿð âÿ èìàì áèëèð âÿ èäèà åäèðëÿð êè, î, õÿëèôÿëèéÿ äàùà ëàéèãäèð. Áó èø õÿëèôÿ ö÷öí éàðàøàí äåéèë!

Áó âàõò õÿëèôÿíèí ðÿíýè äÿéèøäè âÿ áèëäè êè, áþéöê áèð ñÿùâÿ éîë âåðèáäèð, áóíà ýþðÿ äÿ äåäè: Àëëàù ñÿíÿ ÿæð âåðñèí, ñÿí ìÿíÿ éàõøû òþâñèéÿëÿð âåðäèí.

Äþðäöíæö ýöí êàòèáëÿðäÿí áèðèíÿ ÿìð åòäè êè, ßáó Æÿ’ôÿðè îíóí åâèíÿ äÿ’âÿò åòñèí. Î äà áó èøè ýþðäö. Èìàì ãÿáóë åòìÿéèá öçð èñòÿäè. Êàòèá ÿë ÷ÿêìÿéÿðÿê äåäè: Áèç ñèçè ãîíàãëûüà äÿ’âÿò åäèðèê âÿ àðçó åäèðèê êè, áèçèì åâèìèçÿ ýÿëÿñèíèç, ñèçèí ãÿäÿìëÿðèíèçäÿí òÿáÿððöê ýþòöðÿê. Âÿçèðëÿðäÿí äÿ áèð íå÷ÿñè ñèçèíëÿ áèçèì ìÿíçèëäÿ ýþðöøìÿéè àðçó åäèðëÿð.

Èìàì ÷àðÿñèç ãàëàðàã îíóí äÿ’âÿòèíè ãÿáóë åòäè âÿ Ìþ’òÿñèìèí åâèíÿ ýåòäè. Îíëàð éåìÿéÿ çÿùÿð ãàòìûøäûëàð.

Èìàì éåìÿéè éåéÿí êèìè áàøà äöøäö êè, îíà çÿùÿð ãàòìûøëàð. Áóíà ýþðÿ äÿ ýåòìÿê èñòÿäè, àììà åâ ñàùèáè èìàìäàí õàùèø åòäè êè, ýåòìÿñèí. Î ùÿçðÿò æàâàá âåðäè: Ñÿíèí åâèíäÿ ãàëìàüûì ñÿíèí ö÷öí éàõøû äåéèëäèð!

Èìàì Æàâàä (ÿ) áèð ìöääÿò áÿðê ÿçèééÿò ÷ÿêäè, àõûðäà çÿùÿð îíà òÿ’ñèð åòäè âÿ î ùÿçðÿò Àëëàùûí ðÿùìÿòèíÿ ãîâóøäó.[12]

ÒÎÐÁÀËÀÐÄÀÍ ÎËÀÍ ÒßÏß

Ìöòÿâÿêêèë ÷àëûøûðäû êè, þç îðäóñóíóí âàñèòÿñè èëÿ ìöõàëèôëÿðèíè ãîðõóòñóí. Áóíà ýþðÿ äÿ áèð äÿôÿ äîõñàí ìèí íÿôÿðÿ éàõûí ÿñýÿðäÿí èáàðÿò îëàí ãîøóíóíà ÿìð âåðäè êè, àòëàðûíûí òîðáàñûíû ãûðìûçû òîðïàãëà äîëäóðóá ýåíèø áèð ñÿùðàäà áèð-áèðèíèí öñòöíÿ òþêñöíëÿð. ßñýÿðëÿð îíóí ÿìðèíÿ èòàÿò åòäèëÿð. Òþêöëÿí òîðïàãëàðäàí áþéöê áèð òÿïÿ éàðàíäû, îíó «òîðáàëàð òÿïÿñè» àäëàíäûðäûëàð. Ìöòÿâÿêêèë òÿïÿíèí áàøûíà ÷ûõûá èìàì Ùàäèíè (ÿ) þç éàíûíà ÷àüûðàðàã äåäè: Ñèçè ÷àüûðäûì êè, ìÿíèì ãîøóíóìà áàõàñûíûç.

Áóíäàí ÿëàâÿ î, ÿìð åòìèøäè êè, ÿñýÿðëÿð äþéöø ïàëòàðû ýåéèíÿðÿê ñèëàùëàíñûíëàð âÿ íèçàìëà òÿïÿíèí êÿíàðûíäàí êå÷ñèíëÿð. Ìÿãñÿäè ùöæóì åòìÿëÿðè åùòèìàëû âåðèëÿí øÿõñëÿðè ãîðõóòìàã èäè. Áó çàìàí èìàì Ùàäè (ÿ) ÷îõ íàðàùàò ùàëäà Ìöòÿâÿêêèëÿ áóéóðäó: Èñòÿéèðñÿíìè ìÿí äÿ þç ãîøóíóìó ñÿíÿ ýþñòÿðèì?

Ìöòÿâÿêêèë æàâàáûíäà äåäè: Áÿëè!

Èìàì äóà åòäè. Áèðäÿí éåðëÿ ýþé àðàñûíäà, ìÿøðèãäÿí ìÿüðèáÿ ãÿäÿð ñèëàùëû ìÿëÿêëÿð ýþðöíäö. Õÿëèôÿ áó ìÿíçÿðÿíè ìöøàùèäÿ åòäèêäÿ öðÿéè ýåòäè. Ùóøà ýÿëÿíäÿ èìàì Ùàäè (ÿ) îíà áóéóðäó: Áèç äöíéà èøëÿðèíäÿ ñèçèíëÿ ðÿãàáÿò åòìèðèê. Áèç àõèðÿò èøëÿðèíÿ ìÿøüóëóã. Áèçèì ùàããûìûçäà äöç ôèêèðëÿøìèðñÿí.[13]

ÍÖÁÖÂÂßÒ ÑÖËÀËßÑÈÍÈ ÑÅÂÌßÊ

Ôÿëÿñòèíäÿ éàøàéàí ìÿñèùè áèð êèøè-Éóñèô èáíè Éÿ’ãóá Ìöòÿâÿêêèëèí ãåéáÿòèíè åòäè. Ìöòÿâÿêêèë ÿìð åòäè êè, îíó æÿçàëàíäûðìàã ö÷öí ùàçûðëàñûíëàð. Éóñèô íÿçèð åòäè êè, Àëëàù îíó åâèíÿ ñàü-ñàëàìàò ãàéòàðàðñà âÿ Ìöòÿâÿêêèëäÿí îíà áèð çÿðÿð ÷àòìàçñà, èìàì ßëèééÿí Íÿãè (ÿ)-à éöç ÿøðÿôè âåðñèí. Î çàìàí õÿëèôÿ èìàìû Ùèæàçäàí Ñàìèððà øÿùÿðèíÿ ýÿòèðÿðÿê åâ äóñòàüû åòìèøäè. Áóíà ýþðÿ äÿ î ùÿçðÿò ÷ÿòèí âÿçèééÿòäÿ éàøàéûðäû. Éóñèô äåéèð: Ñàìèððàíûí äàðâàçàñûíà ÷àòàíäà ôèêèðëÿøäèì êè, éàõøû îëàð êè, Ìöòÿâÿêêèëèí éàíûíà ýåòìÿìèø áó ïóëó î ùÿçðÿòÿ âåðèì. Àììà î ùÿçðÿòèí åâèíè òàíûìàäûì. Ìÿí ìÿñèùè îëäóüóìäàí èìàì Ùàäè (ÿ) åâèíè áèð êÿñäÿí ñîðóøìàüà åùòèéàò åäèð, ãîðõóðäóì êè, áó ìÿñÿëÿíè Ìöòÿâÿêêèëÿ õÿáÿð âåðÿ áèëÿðëÿð, î, äàùà äà ãÿçÿáëÿíÿð. Äèýÿð òÿðÿôäÿí Ìöòÿâÿêêèë î ùÿçðÿòëÿ ýþðöøöá äàíûøìàüû ãàäàüàí åòìèøäè. Ùå÷ êÿñ ùÿçðÿòèí åâèíÿ ýåäÿ áèëìèðäè. Áèðäÿí àüëûìà ýÿëäè êè, àòûìûí éöéÿíèíè áóðàõûì, áÿëêÿ Àëëàùûí ëöòôö èëÿ î ùÿçðÿòèí åâèíÿ ýåäÿ. Àòû áóðàõäûì, î, êö÷ÿëÿðäÿí êå÷ÿðÿê áèð åâèí ãàáàüûíäà äàéàíäû âÿ äàùà éåðèíäÿí òÿðïÿíìÿäè. Áèð íÿôÿðäÿí ñîðóøäóì: Áó åâ êèìèíäèð? Äåäè: Èáíè Ðèçàíûí (éÿ’íè èìàì Ùàäè (ÿ)) åâèäèð! Ìÿí áó ùàäèñÿíè èìàìûí ÿçÿìÿòè áèëÿðÿê òÿÿææöáëÿ òÿêáèð äåäèì. Áó âàõò åâäÿí áèð íþêÿð ÷ûõàðûá ìÿíÿ äåäè: Ñÿí Éÿ’ãóáóí îüëó Éóñèôñÿí?

Äåäèì êè, áÿëè!

Äåäè: Àòäàí äöø!

Ìÿí àòäàí äöøäöì. Î ìÿíè åâÿ àïàðäû. Þç-þçöìÿ äåäèì: Áó äà î áþéöê øÿõñèééÿòèí ùàãã îëìàñû ö÷öí èêèíæè äÿëèëäèð, ÷öíêè îíóí íþêÿðè ìÿíè ùå÷ âàõò ýþðìÿäèéè ùàëäà òàíûäû. Ñîíðà äåäè: Íÿçèð åòäèéíèç éöç ÿøðÿôèíè ìÿíÿ âåðèí.

Þç-þçöìÿ äåäèì: Áó äà î ùÿçðÿòèí ùàãã îëìàñûíûí ö÷öíæö äÿëèëè. Ïóëó íþêÿðÿ âåðäèì. Íþêÿð ýåäèá áèð àçäàí ãàéûòäû âÿ ìÿíè è÷ÿðè àïàðäû. Åâäÿ öçöíäÿí øÿðôÿòëè àäàì îëäóüó ìÿ’ëóì îëàí áèð êèøè îòóðìóøäó. Ìÿíÿ áóéóðäó: Èñëàìû ãÿáóë åòìÿéèíèí âàõòû ÷àòìàéûáìû?

Ìÿí äåäèì: Î ãÿäÿð äÿëèë-ñöáóò ýþðäöì êè, ìÿíÿ èñëàìû ãÿáóë åòìÿê ö÷öí êèôàéÿò åäÿð.

Î ùÿçðÿò áóéóðäó: Éîõ! Ñÿí ìöñÿëìàí îëìàçñàí, àììà îüëóí Èñùàã òåçëèêëÿ ìöñÿëìàí âÿ áèçèì øèÿëÿðèìèçäÿí îëàæàã.

Ñîíðà áóéóðäó: Åé Éóñèô! Áÿ’çèëÿðè áåëÿ ôèêèðëÿøèð êè, áèçÿ ìÿùÿááÿò áÿñëÿìÿê ñèçèí êèìèëÿðÿ ôàéäà âåðìÿç. Àíä îëñóí Àëëàùà, ùÿð êÿñ áèçÿ ìÿùÿááÿò áÿñëÿñÿ, ùþêìÿí íÿòèæÿñèíè ýþðÿð. Áèçèì ö÷öí îíóí ìöñÿëìàí âÿ éà êàôèð îëìàñûíûí ôÿðãè éîõäóð. (Ñîíðà áóéóðäó:) Õàòèðæÿìëèêëÿ Ìöòÿâÿêêèëèí éàíûíà ýåò. Ùå÷ áèð íèýàðàí÷ûëûüûí îëìàñûí, èñòÿêëÿðèíèí ùàìûñûíà ÷àòàæàãñàí.

Éóñèô äåéèð: Ìÿí, ùå÷ áèð íàðàùàò÷ûëûã îëìàäàí Ìöòÿâÿêêèëèí éàíûíà ýåòäèì âÿ áöòöí èñòÿêëÿðèìÿ ÷àòàðàã ãàéûòäûì.

Î ìÿñèùè êèøè þëÿíäÿí ñîíðà îüëó ìöñÿëìàí âÿ øèÿëÿðäÿí îëäó. Ùÿìèøÿ äÿ äåéÿðäè: Ìÿí èìàì Ùàäèíèí (ÿ) ìöúäÿñè èëÿ ìöñÿëìàí îëìóøàì.[14]

ÔÈËÎÑÎÔ Âß ÃÓÐ’ÀÍÛÍ ÒßÙÃÈÐ ÅÄÈÆÈ ÑÞÇËßÐÈ

Èðàíûí ìÿøùóð àëèìëÿðèíäÿí áèðè îëàí Èñùàã Êèíäèíè ùàìû áþéöê áèð ôèëîñîô êèìè òàíûéûðäû. Î, èñëàìû ãÿáóë åòìèðäè. Ýöìàí åòìèøäè êè, Ãóð’àíûí áÿ’çè àéÿëÿðè äèýÿð àéÿëÿðè èëÿ äöç ýÿëìèð. Áóíà ýþðÿ ãÿðàðà àëäû êè, Ãóð’àíûí àéÿëÿðèíäÿ îëàí áÿ’çè òÿùãèðàìèç âÿ çèääèééÿòëè ñþçëÿð ùàãäà áèð êèòàá éàçñûí. Áó ìÿãñÿäëÿ åâäÿ ÿéëÿøÿðÿê òÿäãèãàò àïàðìàüà áàøëàäû. Áèð ýöí îíóí øàýèðäëÿðèíäÿí áèðè èìàì Ùÿñÿí ßñêÿðèíèí (ÿ) ùöçóðóíà ýÿëèá áó ìÿñÿëÿíè îíà äåäè. Ùÿçðÿò îíà áóéóðäó: Ñèçèí àðàíûçäà àüûëëû âÿ çèðÿíý áèð àäàì éîõäóðìó êè, îíó Ãóð’àí ùàããûíäà áåëÿ áèð êèòàá éàçìàãäàí ÷ÿêèíäèðñèí?!

Î øàýèðä äåäè: Áèç ùàìûìûç îíóí øàýèðäëÿðèéèê. Áèç îíó þç ÿãèäÿñèíäÿí íåæÿ äþíäÿðÿ áèëÿðèê?

Èìàì (ÿ) áóéóðäó: Ñÿíÿ þéðÿäÿæÿéèì øåéëÿðÿ îíóí éàíûíäà ÿìÿë åäÿðñÿíìè?

Î äåäè: Áÿëè.

Ùÿçðÿò áóéóðäó: Îíóí éàíûíà ýåò. Áèð ìöääÿò ýþðäöéö èøäÿ îíà êþìÿê åò, êè, îíóíëà öíñèééÿò òàïàñàí. Îíóíëà äîñò îëäóãäà äå êè, ìÿíèì ãàáàüûìà áèð ÷ÿòèí ñóàë ÷ûõìûøäûð. Èæàçÿ âåðèí, ñèçäÿí ñîðóøóì. Ìÿí ñèçäÿí áàøãàñûíû áó ñóàëà æàâàá âåðìÿéÿ ëàéèã ýþðìöðÿì. Î ñÿíÿ äåéÿæÿêäèð êè, ñîðóø! Ñÿí îíà äåéÿðñÿí êè, ìöìêöíäöðìö êè, Ãóð’àíû ýþíäÿðÿí Àëëàù ñèç äöøöíÿí ìÿ’íàäàí áàøãà áèð ìÿ’íàíû èðàäÿ åòìèø îëñóí? Î ñÿíÿ æàâàá âåðÿæÿêäèð êè, áÿëè, ìöìêöíäöð. Áó âàõò ñÿí îíà äåéÿðñÿí: Ñÿí íÿ áèëèðñÿí, áÿëêÿ Àëëàù àéÿëÿðäÿ ñÿíèí ýöìàí åòäèéèí ìÿ’íàíû èðàäÿ åòìÿéèáäèð? Óñòàäûí ñÿíèí ìÿãñÿäèíèí íÿ îëäóüóíó áàøà äöøÿæÿê.

Øàýèðä þç óñòàäû Èñùàãûí éàíûíà ýåòäè, èìàìûí (ÿ) ýþñòÿðèøèíÿ ÿìÿë åëÿäè, ÿââÿëæÿ îíóíëà äîñò îëäó. Íÿùàéÿò ñóàë ö÷öí ìöíàñèá øÿðàèò éàðàíäû. Áó âàõò óñòàäûíäàí ñîðóøäó: Ìöìêöíäöðìö êè, Àëëàù àéÿëÿðäÿ ñÿíèí äöøöíäöéöí ìÿ’íàíû èðàäÿ åòìÿñèí?

Óñòàä øàýèðäèí ñóàëûíà äèããÿòëÿ ãóëàã àñàðàã äåäè: Ñóàëûíû áèð äàùà òÿêðàð åò!

Øàýèðä ñóàëûíû òÿêðàð åòäè. Èñùàã áèð ãÿäÿð ôèêèðëÿøäèêäÿí ñîíðà äåäè: Áÿëè! Îëà áèëñèí êè, Àëëàù àéÿíèí çàùèðèíäÿí áàøà äöøöëÿí ìÿ’íàíû èðàäÿ åòìÿñèí. ×öíêè, ìöìêöíäöð, áèð ëöüÿòèí ìöõòÿëèô ìÿ’íàñû îëìóø îëñóí! Äèããÿòëè îëäóüóíóçà ýþðÿ ñèçèí ñþçöíöç áÿéÿíèëèð.

Óñòàä áèëèðäè êè, øàýèðäèíèí áó æöð ñóàë åòìÿéÿ åëìè ãöäðÿòè éîõäóð. Áóíà ýþðÿ öçöíö îíà òóòàðàã äåäè: Ñÿíè Àëëàùà àíä âåðèðÿì, äå ýþðöì áó ñóàëû ùàðàäàí þéðÿíìèñÿí?

Øàýèðä ÿââÿëäÿ ñóàëûí þçöíöí îëäóüóíó äåäè âÿ áèëäèðäè êè, áó ñóàë òÿñàäöôÿí ôèêðèìÿ ýÿëäè, èñòÿäèì ñèçäÿí ñîðóøóì.

Óñòàä ãàíå îëìàäû âÿ òÿ’êèä åòäè êè, ùÿãèãÿòè îíà äåñèí. Øàýèðä äåäè: Ùÿãèãÿò áóäóð êè, èìàì Ùÿñÿí ßñêÿðè (ÿ) îíó ìÿíÿ þéðÿäèáäèð.

Èñùàã äåäè: Èíäè äöçöíö äåäèí. ×öíêè, áó æöð ñóàëû ðèñàëÿò ñöëàëÿñèíäÿí áàøãà ùå÷ êÿñ ñîðóøà áèëìÿç.

Áó âàõò þç ñÿùâèíè áàøà äöøÿðÿê ÿìð åòäè êè, îä ãàëàñûíëàð. Ñîíðà Ãóð’àíûí çèääèíÿ éàçäûüû êàüûçëàðûí ùàìûñûíû îäà àòàðàã éàíäûðäû.[15]

ÈÌÀÌ ÇÀÌÀÍ (ß) ÀÜÀÍÛÍ ÀÍÀÄÀÍ ÎËÌÀÑÛ

Èìàìè-ÿñð âÿççÿìàí ùÿçðÿòè Ùþææÿò èáíèë Ùÿñÿí (ÿ) 255-æè ùèæðè èëèíèí Øÿ’áàí àéûíûí îí áåøèíäÿ Ñàìèððà øÿùÿðèíäÿ äöíéàéà ýÿëäè. Èìàì Ìÿùÿììÿä Òÿãè (ÿ)-ûí ãûçû Ùÿêèìÿ (ÿ) íÿãë åäèð êè, èìàì Ùÿñÿí ßñêÿðè (ÿ) ìÿíè ÷àüûðûá áóéóðäó: Áèáè, áó ýöí Øÿ’áàí àéûíûí îðòàñûäûð. Áèçèìëÿ áèðëèêäÿ èôòàð åò! Àëëàù òààëà áó ýåæÿ Þçöíöí ìöáàðÿê ùþææÿò âÿ äÿëèëèíè àøêàð åäÿæÿêäèð.

Ìÿí î ùÿçðÿòÿ äåäèì: Óøàüûí àíàñû êèìäèð?

Î ùÿçðÿò áóéóðäó: Íÿðæèñ.

Ìÿí äåäèì: Ñÿíÿ ôÿäà îëóì! Ìÿí êè, áó ùþðìÿòëè ãàäûíäà ùàìèëÿëèêäÿí áèð ÿñÿð-ÿëàìÿò ýþðìöðÿì!

Î ùÿçðÿò áóéóðäó: Ìÿñëÿùÿò áóäóð, íåæÿ êè, äåäèì åëÿ äÿ îëàæàãäûð.

Åâÿ äàõèë îëäóì, ñàëàì âåðèá îòóðäóì. Íÿðæèñ õàíûì ýÿëäè. Àéàããàáûëàðû ìÿíèì àéàüûìäàí ÷ûõàðàíäà äåäè: Åé ìÿíèì õàíûìûì, ýåæÿí õåéèð!

Ìÿí äåäèì: Áèçèì àèëÿìèçèí âÿ åâèí õàíûìû ñÿíñÿí!

Î äåäè: Éîõ! Ìÿí ùàðà, áó áþéöê ìÿãàì ùàðà.

Ìÿí äåäèì: Ãûçûì, áó ýåæÿ Àëëàù ñÿíÿ åëÿ áèð þâëàä âåðÿæÿêäèð êè, äöíéà âÿ àõèðÿòèí àüàñûäûð.

Î, áó ñþçö ìÿíäÿí åøèòäèêäÿ õÿæàëÿòèíäÿí éåðÿ ÿéëÿøäè. Ìÿí øàì íàìàçûíû ãûëäûãäàí ñîíðà èôòàð åäÿðÿê éàòäûì. Ýåæÿ éàðûñû îéàíûá ýåæÿ íàìàçûíû ãûëäûì, ýþðäöì êè, Íÿðæèñ éàòûáäûð. Óøàã äîüóøóíäàí ùå÷ áèð õÿáÿð éîõäóð. Íàìàçûí çèêðëÿðèíè îõóäóãäàí ñîíðà éàòäûì. Áèð àç êå÷ìÿäè êè, èçòèðàáëà àéàüà ãàëõäûì, ýþðäöì êè, Íÿðæèñ äÿ îéàãäûð, î äà íàìàç ãûëûðäû. Éåíÿ äÿ óøàã îëìàãäàí ùå÷ áèð õÿáÿð éîõäóð. Èìàìûí âåðäèéè âÿ’äÿéÿ áèð àç øÿêê åòäèì, áó âàõò ùÿçðÿò þç éåðèíäÿí ìÿíè ñÿñëÿéÿðÿê äåäè: لا تعجلى يا عمة فان الامر قد قرب Áèáè, òÿëÿñìÿ, óøàüûí îëìàñûíà àç ãàëûá.

Èìàìûí ñÿñèíè åøèòäèêäÿí ñîíðà «Ñÿæäÿ» âÿ «Éàñèí» ñóðÿëÿðèíè îõóäóì. Áèðäÿí Íÿðæèñ èçòèðàáëà éåðèíäÿí ãàëõûá îòóðäó. Ìÿí îíà éàõûíëàøäûì, Àëëàùûí àäûíû äèëèìÿ ýÿòèðäèì. Ñîíðà ñîðóøäóì: Þçöíäÿ áèð øåé ùèññ åäèðñÿí?

Î äåäè: Áÿëè, áèáè!

Ìÿí îíà äåäèì: Íàðàùàò îëìà, äþçöìëö îë. Áó, ñÿíÿ âåðäèéèì ìóøòóëóãäóð.

Ñîíðà ùÿì ìÿíè, ùÿì äÿ Íÿðæèñè áèð íå÷ÿ àíëûüà éóõó òóòäó. Ìÿí áèðäÿí éóõóäàí àéûëäûì, ýþðäöì êè, î ìöãÿääÿñ íóð äöíéàéà ýÿëèáäèð âÿ áÿäÿíèíèí éåääè öçâöíö éåðÿ ãîéóá ñÿæäÿ åäèð. Îíó ýþòöðöá áàüðûìà áàñäûì. Ñàèð óøàãëàðäàí ôÿðãëè îëàðàã àíàäàí îëàí çàìàí éàðàíàí ÷èðêèíëèêëÿðäÿí ïàê-ïàêèçÿ èäè. Áó âàõò èìàì Ùÿñÿí ßñêÿðè (ÿ) ìÿíè ñÿñëÿéÿðÿê äåäè: Áèáè! Îüëóìó ìÿíèì éàíûìà ýÿòèð!

Ìÿí êþðïÿíè î ùÿçðÿòèí éàíûíà àïàðäûì. Èìàì îíó ñèíÿñèíÿ áàñàðàã äèëèíè îíóí àüçûíà ãîéäó, ÿëèíè îíóí ýþçëÿðèíÿ âÿ ãóëàãëàðûíà ÷ÿêÿðÿê äåäè: تكلم يا بنى Åé îüëóì, ìÿíèìëÿ äàíûø. Î ïàê êþðïÿ äåäè:

اشهد ان لا اله الا الله وحده لا شريك له و اشهد ان محمدا رسول الله

ßøùÿäó ÿíëà èëàùÿ èëëÿëëàù, âÿùäÿùó ëà øÿðèêÿ ëÿù, âÿ ÿøùÿäó ÿííÿ Ìóùÿììÿäÿí ðÿñóëóëëàù.

Ñîíðà ßìèðÿë-ìþ’ìèíèí âÿ þç àòàñû èìàì Ùÿñÿí ßñêÿðèéÿ (ÿ) êèìè áöòöí èìàìëàðà ñàëàâàò ýþíäÿðÿðÿê ñàêèò îëäó. Èìàì (ÿ) áóéóðäó: Áóíó àíàñûíûí éàíûíà àïàð êè, îíà ñàëàì âåðñèí, ñîíðà ìÿíèì éàíûìà ýÿòèð.

Ùÿêèìÿ îíó àíàñûíûí éàíûíà àïàðäû, îíà ñàëàì âåðäè, àíàñû äà ñàëàìûíûí æàâàáûíû àëäû, äàùà ñîíðà îíó àòàñûíûí éàíûíà àïàðäû.[16]

ÈÌÀÌ ÇÀÌÀÍ (ß) ÈËß ÝÞÐÖØ

ßëëàìÿ Ìÿæëèñè þç àòàñûíäàí áåëÿ íÿãë åäèð: Áèçèì çàìàíûìûçäà Ñàëåù ßìèð Èñùàã ßñòÿðàáèäè àäëû ìþ’ìèí áèð øÿõñ âàðäû. Î, ãûðõ äÿôÿ ïèéàäà Ìÿêêÿéÿ ýåòìèøäè. Æàìààòûí àðàñûíäà äåéèðäèëÿð êè, îíóí òåééöë-ÿðçè âàðäûð (éÿ’íè ÷îõ óçóí éîëó Àëëàùûí èçíè èëÿ áèð àíäà ýåäèðäè). Áèð äÿôÿ î, Èñôàùàíà ýÿëìèøäè. Ìÿí äÿ îíóí ýþðöøöíÿ ýåòäèì. Ùàë-ÿùâàë òóòäóãäàí ñîíðà îíäàí ñîðóøäóì: Ñèç òåééöë-ÿðç èëÿ ùÿðÿêÿò åäÿ áèëèðñèíèçìè? Áèçèì àðàìûçäà áåëÿ äåéèðëÿð.

Î, æàâàá âåðäè: Áèð äÿôÿ êàðâàíëà Àëëàù åâèíèí çèéàðÿòèíÿ ýåäèðäèì. Áèð éåðÿ ÷àòäûì, Ìÿêêÿéÿ ÿëëè ôÿðñÿõäÿí ÷îõ éîë ãàëûðäû. Ìÿí ìöÿééÿí ñÿáÿáëÿðÿ ýþðÿ êàðâàíäàí òàìàìèëÿ àéðû äöøäöì. Áàø éîëó èòèðÿðÿê ñÿðýÿðäàí ãàëìûøäûì. Î ãÿäÿð ñóñàìûøäûì êè, äàùà éàøàìàãäàí ìÿ’éóñ îëìóøäóì. Íå÷ÿ äÿôÿ ôÿðéàä åòäèì: Éà ßáà Ñàëåù! (Éÿ’íè èìàì Çàìàí (ÿ))! Áèçè áàø éîëà ùèäàéÿò åò! Áèðäÿí ýþðäöì êè, óçàãäàí áèð ãàðàëòû ýÿëèð. Áèð àçäàí î ãàðàëòû ìÿíèì éàíûìà ÷àòäû. Î, áóüäàéû, ýþé÷ÿê áèð æàâàí èäè, ÿéíèíäÿ òÿìèç ïàëòàðû âàðäû. Öçöíäÿí áþéöê øÿõñèééÿòëè àäàìà îõøàéûðäû. Î, äÿâÿéÿ ìèíìèøäè. ßëèíäÿ áèð ñó ãàáû âàð èäè. Ìÿí îíà ñàëàì âåðäèì, ñàëàìû àëûá ñîðóøäó: Ñóñóçñàí?

Ìÿí äåäèì: Áÿëè.

Ñó ãàáûíû ìÿíÿ âåðäè. Ìÿí ñóäàí è÷äèì. Ñîíðà áóéóðäó: Èñòÿéèðñÿíìè êàðâàíà ÷àòàñàí?

Äåäèì: Áÿëè.

Ñîíðà ìÿíè äÿâÿñèíÿ ìèíäèðäè, Ìÿêêÿéÿ òÿðÿô ùÿðÿêÿò åòäèê. Ìÿí ýöíäÿëèê àäÿòèì öçðÿ Éÿìàíè Ùèçðèíè (äóàñûíû) îõóìàüà áàøëàäûì. Î, áÿ’çè æöìëÿëÿðÿ åéá òóòàðàã äåéèðäè: Áó æöð îõó! Áèð íå÷ÿ àíäàí ñîíðà ìÿíäÿí ñîðóøäó. Áóðàíû òàíûéûðñàíìû?

Áàõàíäà ýþðäöì êè, Ìÿêêÿäèð. Ìÿíÿ ÿìð åòäè êè, äÿâÿäÿí åí!

Ìÿí äÿâÿäÿí äöøäöì, î èñÿ ãàéûäàðàã ýþçäÿí èòäè. Áó âàõò áàøà äöøäöì êè, î, èìàì Çàìàí (ÿ) àüà èìèø. Îíóí àéðûëûüûíäàí âÿ îíó òàíûìàäûüûìäàí ÷îõ òÿÿññöôëÿíäèì. Éåääè ýöí ñîíðà áèçèì êàðâàíûìûç Ìÿêêÿéÿ ÷àòäû. Êàðâàíäàêûëàð ìÿíèì ñàü ãàëìàüûìäàí ìÿ’éóñ îëìóøäóëàð. Àììà áèðäÿí ìÿíè Ìÿêêÿäÿ ýþðäöëÿð. Îíà ýþðÿ äÿ æàìààò àðàñûíäà òåééöë-ÿðç èëÿ ìÿøùóð îëäóì.

ßëëàìÿ Ìÿæëèñè äåéèð: Àòàì äåéèðäè êè, Ùèçðè Éÿìàíè äóàñûíû îíóí éàíûíäà îõóéóá äöçÿëòäèì. Àíä îëñóí Àëëàùà, î ìÿíÿ äöçÿëèø åäèëÿíè íÿãë åòìÿéÿ èæàçÿ âåðäè.[17]

ßÁÓ ÐÀÆÈ ÙÈËËÈ Âß ÈÌÀÌ ÇÀÌÀÍ (ß)

ßáó Ðàæè Ùèëëÿ[18] øÿùÿðèíèí ÿí ïàê âÿ ÿìÿëè ñàëåù àäàìëàðûíäàí áèðè èäè. î, øÿùÿðèí öìóìè ùàìàìëàðûíäàí áèðèíè èøëÿòäèéèíäÿí ùàìû îíó òàíûéûðäû. Î çàìàí Ùèëëÿ øÿùÿðèíèí ùàêèìè Ìÿðæàí Ñÿüèð àäëû íàñèáè[19] áèð øÿõñ èäè. Îíà õÿáÿð âåðèðëÿð êè, ßáó Ðàæè Ùèëëè Ïåéüÿìáÿðèí (ñ. ÿ. â. â.) áÿ’çè ìöíàôèã ÿñùàáû ùàããûíäà ïèñ äàíûøûð. Ùàêèì ÿìð åòäè êè, îíó ýÿòèðñèíëÿð. Îíó î ãÿäÿð äþéäöëÿð êè, áöòöí áÿäÿíè éàðà îëäó, ãàáàã äèøëÿðè òþêöëäö. Ñîíðà äèëèíè äàðòûá ÷ûõàðäàðàã áþéöê ãûéûã èëÿ äåøäèëÿð. Ñîíðà áóðíóíó äà êÿñèá àüûð âÿçèééÿòäÿ ñÿôåù àäàìëàðà òàïøûðäû. Îíëàð ßáó Ðàæèíè Ùèëëÿ øÿùÿðèíèí êö÷ÿëÿðèíäÿ ýÿçäèðèðäèëÿð, æàìààò äà ùÿð òÿðÿôäÿí ùöæóì åäÿðÿê îíó âóðóðäóëàð. Áåëÿ êè, îíóí áöòöí áÿäÿíè ãàí è÷èíäÿ èäè.

Áÿäÿíèíäÿí î ãÿäÿð ãàí ýåòäè êè, àðòûã ùÿðÿêÿò åäÿ áèëìÿéÿðÿê éåðÿ éûõûëäû, àç ãàëûðäû êè, þëñöí. Ùàäèñÿíè ùàêèìÿ õÿáÿð âåðäèëÿð. Ùàêèì ãÿðàðà àëäû êè, îíó þëäöðñöí, àììà îíóí ÿòðàôûíäà îëàíëàðäàí áÿ’çèëÿðè äåäèëÿð: Î, ãîæà áèð êèøèäèð, êèôàéÿò ãÿäÿð æÿçàëàíäûðûëûáäûð. Îíñóç äà þëÿæÿêäèð. Ñèç îíó þëäöðìÿêäÿí ÷ÿêèíèí âÿ îíóí ãàíûíû þç áîéíóíóçà ýþòöðìÿéèí!

Æàìààòûí ÷îõóíóí òÿ’êèäèíÿ ýþðÿ ùàêèì îíó àçàä åòäè. (ßáó Ðàæèíèí öçö âÿ äèëè ÷îõ øèøìèøäè) Ãîùóìëàðû ýÿëèá îíó þëöìæöë âÿçèééÿòäÿ åâèíÿ àïàðäûëàð. Ùå÷ êÿñ øÿêê åòìèðäè êè, î, þëÿæÿê, àììà î ýöíöí ñàáàùû æàìààò ýþðäö êè, î äàéàíûá íàìàç ãûëûð. Ùÿð áèð æÿùÿòäÿí ñàüëàìäûð, äèøëÿðè äÿ éåðèíäÿäèð. Áÿäÿíèíäÿêè éàðàëàð ñàüàëûá âÿ îíëàðäàí ùå÷ áèð ÿñÿð-ÿëàìÿò éîõäóð. Òÿÿææöáëÿ ñîðóøäóëàð: Íåæÿ îëäó êè, ñÿí áó æöð ñàüàëäûí, åëÿ áèë ñÿíè äþéìÿéèáëÿð?!

ßáó Ðàæè äåéèð: Ìÿí þëöì éàòàüûíà äöøäöì, ùÿòòà äèëèìëÿ àüàì èìàì Çàìàíäàí (ÿ) êþìÿê èñòÿéÿ áèëìÿäèì, áóíà ýþðÿ äÿ öðÿéèìäÿ î ùÿçðÿòè ÷àüûðäûì, î ùÿçðÿòäÿí êþìÿê èñòÿäèì. Ùàâà ãàðàíëûãëàøäûãäà áèðäÿí åâèì íóðëàíäû. Áó âàõò ýþçöì àüàì èìàì Çàìàíà (ÿ) ñàòàøäû. Î, èðÿëè ýÿëäè, ìöáàðÿê ÿëèíè ìÿíèì öçöìÿ ÷ÿêÿðÿê áóéóðäó: Äóð àéàüà, þç àèëÿíèí åùòèéàæëàðûíû òÿ’ìèí åòìÿê ö÷öí ÷þëÿ ÷ûõ âÿ áèð èø ýþð! Àëëàù ñÿíÿ øÿôà âåðäè!

Èíäè äÿ ýþðäöéöíöç êèìè, òàìàìèëÿ ñàüëàìàì.

Îíóí ìþ’æöçÿëè ñóðÿòäÿ ñàüàëìàñû õÿáÿðè ùÿð éåðÿ éàéûëäû. Ùèëëÿëè ùàêèì ÿìð åòäè êè, ßáó Ðàæèíè îíóí éàíûíà ýÿòèðñèíëÿð. ßáó Ðàæèíè ùàêèìèí éàíûíà ýÿòèðäèëÿð. Ùàêèì ýþðäö êè, îíóí ñèôÿòè òàì äÿéèøèáäèð, áÿäÿíèíäÿ âÿ öçöíäÿ îëàí î ãÿäÿð éàðàäàí ùå÷ áèð ÿñÿð-ÿëàìÿò éîõäóð! Î ýþðäö êè, äöíÿíêè ßáó Ðàæè áó ýöíêö ßáó Ðàæèäÿí ÷îõ ôÿðãëÿíèð! Òÿÿææöá âÿ âÿùøÿò ùàêèìèí ãÿëáèíÿ äöøäö. Î, åëÿ ãîðõìóøäó êè, îíäàí ñîíðà Ùèëëÿ æàìààòû èëÿ îëàí ðÿôòàðûíû äÿéèøäè. (×öíêè æàìààòûí ÷îõó øèÿ èäè.)

Î, áó ùàäèñÿäÿí ãàáàã Ùèëëÿäÿ èìàì Çàìàíûí (ÿ) ìÿøùóð ìÿãàìûíà ýÿëÿíäÿ (î, èìàì Çàìàíûí (ÿ) ãåéáÿ ÷ÿêèëäèéè éåðäèð) ùþðìÿòñèçëèê åòìÿê ìÿãñÿäè èëÿ àðõàñû ãèáëÿéÿ îòóðóðäó. Áó ùàäèñÿäÿí ñîíðà èñÿ ìöãÿääÿñ ìÿêàíà ýÿëÿíäÿ äèçè öñòÿ, ÿäÿáëÿ, öçö ãèáëÿéÿ ÿéëÿøÿðÿê Ùèëëÿ æàìààòûíà åùòèðàì åäèðäè. Ùàìûéà éàõøûëûã åäèðäè, àììà áó èø îíóí ùàëûíà ùå÷ áèð ôàéäà âåðìÿäè âÿ áèð ìöääÿòäÿí ñîíðà þëäö.[20]